leiderschap

Hoe bouw je als onderwijsinstelling in het mbo aan psychologische en sociale veiligheid?

Het is cruciaal dat mensen zich veilig voelen tijdens hun werk. Dit geldt net zo goed voor studenten als voor professionals. Maar hoe zorg je nou voor psychologische en sociale veiligheid in de dagelijkse praktijk? Hoe creëer je een prettige, veilige werkomgeving zodat collega’s met plezier werken, leren en presteren? Toch wel ingewikkelde vragen waar nog niet veel mensen een helder antwoord op kunnen geven. Gelukkig bestudeert Joriene Beks deze vragen al lange tijd en is ze een expert op het gebied van psychologische en sociale veiligheid. In deze podcast bespreken wat psychologische en sociale veiligheid nu wel en niet is, hoe je eraan kunt werken als organisatie en wat welke effecten dit heeft. Een uitermate praktische, toepasbare en belangrijke podcast toegespitst op het middelbaar beroepsonderwijs!

Deze podcast aflevering maak ik in samenwerking met SOM, het arbeidsmarktfonds voor het mbo. SOM zet zich in voor alle medewerkers in het mbo. Van docenten, hr-adviseurs, or-leden, tot teamleiders en bestuurders, en heeft als missie bij te dragen aan professioneel, gezond en vitaal werken in het mbo.

Check zeker de boeken en praktische werkvormen geschreven door Joriene!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Teamgericht organiseren in het onderwijs, hoe doe je dat? Met Ben van der Hilst (en Erik Meester)

Goed onderwijs verzorgen gaat niet alleen over het kiezen van de juiste didactiek en pedagogiek. Er komt ook organisatiekunde bij kijken. Denk aan coördinatie, afstemming en bijvoorbeeld professioneel overleg. Gek genoeg is hier maar weinig aandacht voor. Hoe stuur je in een onderwijsteam op kwaliteit, wendbaarheid en werkplezier? Heeft het zin om te vergaderen? Wat zet je dan op de agenda? En wie (en hoe!) maak je besluiten als schoolteam? Ben van der Hilst deed hier jarenlang onderzoek naar en schreef er lezenswaardige boeken over. Hij legt ook een aantal zwakke schakels bloot en doet concrete suggesties hoe deze te versterken. Samen met Erik Meester ga ik met Ben in gesprek over zijn werk ‘Teamgericht in het onderwijs‘. Kijk op Tjipcast voor meer informatie en linkjes naar de boeken van Ben!

Check zeker de boeken van Ben!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe geeft Fontys Pulsed handen en voeten aan (radicaal) innovatief onderwijs?

Fontys Pulsed staat er inmiddels om bekend het hoger onderwijs fundamenteel anders te benaderen. Disruptieve innovatie vraagt om radicaal ander onderwijs. Geen ‘dood’ curriculum, maar levensecht. Geen simulaties, maar meteen met een opdrachtgever aan het werk. Veel aandacht voor het welzijn van iedere student. Geen bureaucratie om de bureaucratie maar tijd voor elkaar. Dit valt ook de bedrijven uit de omgeving positief op. De internationale ondernemingen uit de ‘Brainport’ regio komen hier dagelijks over de vloer. Studenten en docenten werken intensief samen van start tot einde. En de werkplek oogt niet als ‘weer’ een onderwijsplek. Pulsed is een huiskamer met zitjes, werkhoeken, een pingpongtafel en een gemeenschappelijk keuken waar iedereen verantwoordelijk voor is. Docenten en studenten lopen op sloffen, lunchen samen, gaan op de fiets op pad en leren in kort lopende ‘innovatie cycli’. Geen dag is hetzelfde. Pulsed is maatschappelijk zeer actief in de regio en organiseert vaak events. Dit klinkt natuurlijk fantastisch, maar om dit te bereiken hebben de oprichters keihard moeten knokken. Er werden geen cadeautjes uitgedeeld. Onderwijs wil op papier graag vernieuwen, maar in de praktijk is dat nog best lastig te realiseren. De meeste spullen kochten ze in het begin zelf. Onderwijs ‘echt anders’ aanpakken vraagt om een lange adem, volharding, soms ruzie durven maken en vooral passie.

Vorig jaar won het team de prestigieuze Nederlandse onderwijspremie van maar liefst 1,2 miljoen euro. Met name hun visie op het tegengaan van voortijdig studie uitval viel enorm op. Dit leidde tot een stroomversnelling, maar het was ook een wake-up call: Hoe blijf je trouw aan je pioniers principes als je ineens ‘groot’ bent en gezien wordt? Hoog tijd om hierover met de oprichters in gesprek te gaan! Jochem Goedhals is de leading director bij Fontys Pulsed. Peter Biekens is hoofd innovatie en Frank van den Ende is hoofd van de Pulsed academie voor onderwijs.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kunnen we onze moraal verbeteren?

Klaas Rozemond is auteur van het boek De beste filosofische ideeën om je moraal te verbeteren. Hij houdt een pleidooi om in dialoog met jezelf te gaan om zo je moraal te verbeteren. Pas dan start het zoekproces naar kennis, bronnen en inzicht om werk te maken van gedragsverandering. Maar hoe pak je dat aan? En waarom zou je überhaupt moeite doen om een beter mens te worden? Aan de hand van tal klassieke filosofen, praktijkvoorbeelden en uitdagende vragen gaan we in deze podcast in gesprek.

Klaas publiceerde eerder het standaardwerk Het menselijk kwaad over de vraag wat kwaad eigenlijk is. We maakten hierover ook een podcast (aflevering 21). In het zelfgekozen levenseinde pleitte hij voor het recht om over je eigen levenseinde te beschikken (aflevering 142). Samen met Jet Nijkamp en Co Woudsma publiceerde hij Het Aardse leven (over de epicurische levensfilosofie). Daarvoor kwam het boek Filosofie voor de zwijnen uit over het geluk van mens en dier.

Wat is er met onze taal aan de hand? Met Marijke Spanjersberg

Volgens Marijke Spanjersberg wordt onze taal meer en meer een binnenkant-taal. We praten graag en veel over wat er zich in onszelf en in de ander afspeelt. Coaches, adviseurs en guru’s doen ons bovendien geloven dat dit ontzettend belangrijk is om gelukkig te worden, beter samen te werken en impact te maken. Maar is dat eigenlijk wel zo? En hoe komt het dat deze binnen-kant taal zo’n grote aantrekkingskracht heeft? In haar boek ‘Tussentaal‘ geeft Marijke een kritische reflectie op het gebruik van internaliserende en psychologiserende taal als uitdrukking van het dominante paradigma dat de oplossing voor het probleem in het individu zelf ligt. Zou het ook anders kunnen? Is het mogelijk om taal te bedenken die meer uitdrukking geeft aan wat tussen mensen afspeelt en hoe zou deze taal dan klinken?

Samenwerken over de grenzen van organisaties heen: Hoe doe je dat?

Steeds vaker kijken organisaties over hun grenzen heen om antwoord te geven op urgente maatschappelijke vraagstukken. Allianties kunnen vormen is hierin een belangrijke voorwaarde. Ideeën beginnen vaak klein, maar kunnen uitgroeien tot internationale bewegingen, met grote impact. Over deze beweging, de onderliggende principes en de paradoxen die hierbij in de praktijk naar voren komen schreef hoogleraar Jaap Boonstra met Marcos Eguiguren een nieuw boek. In deze podcast bespreken we de uitgangspunten en werking van maatschappelijke allianties. Ook bespreken we diverse praktijkvoorbeelden, nationaal en internationaal. Tot slot behandelen we twaalf paradoxen die helpen om de dynamiek en levensfasen van allianties beter te begrijpen en te begeleiden.

Destructief leiderschap in organisaties

We praten graag over inspirerende leiders, maar we hebben het een stuk minder over de schaduwkant van leiderschap. Slecht leiderschap. Denk aan zelfverrijking, pestgedrag, verwaarlozing of nepotisme. In deze podcast praat ik hierover met Joost Kampen. Eerder schreef hij meerdere boeken over verwaarlozing in organisaties. We gaan uitgebreid in op de kenmerken van destructief leiderschap, de relatie met verandermanagement en de effecten op organisaties. Je kunt zijn nieuwe boek hier direct bestellen.

Wat zijn de organisatiekenmerken van een goed presterende schoolorganisatie?

Goed onderwijs aanbieden aan leerlingen kan niet zonder een optimaal functionerende schoolorganisatie. Gek genoeg gaat er hier vandaag de dag weinig over als bijvoorbeeld de dalende lees- of rekenvaardigheid van leerlingen in het basisonderwijs ter sprake komt. In deze podcast ga ik expliciet in op de relatie tussen de inrichting van schoolorganisatie met bijbehorend leiderschap en de dagelijkse leskwaliteit. Een school is immers ook een organisatie met een bijbehorende managementstructuur, rollen, dagelijkse taken, met een onderwijsleider en een positieve (of soms belemmerende) werkcultuur. Dit wordt zichtbaar in de kwaliteit van tussentijdse afstemming, het niveau van team leren (lesvoorbereiding, nabespreking, verbetering) en de wijze waarop besluiten genomen worden.

De vraag die in deze podcast centraal staat is of er bepaalde bouwstenen te onderscheiden zijn als het gaat om de kwaliteit van de schoolorganisatie. Wat hebben ‘goed’ presterende scholen met elkaar gemeen? Hoe hangt hun visie op onderwijs samen met de manier van organiseren? En wat weten we hierover uit wetenschappelijk onderzoek? Ik blik in deze podcast ook terug op de afgelopen podcast afleveringen en werk de bouwstenen stuk voor stuk uit. Veel van de voorbeelden komen uit het primair onderwijs. De rollen in deze aflevering zijn opgedraaid: Simon van der Veer interviewt mij (Tjip).

Voor meer informatie over de ‘vier’ vragen die ik behandel in de podcast, check zeker even dit artikel. Overigens is dit weer afkomstig van het gedachtegoed van Academica. Een (particuliere) hogeschool in Amsterdam waar schoolteams, onderwijsdirecteuren en leerkrachten een opleiding of leergang kunnen volgen gericht op high performance onderwijs, de brug met o.a. het HPO gedachtegoed is dan snel gemaakt! N.B. Dit is geen reclame.

Wat kunnen we vandaag de dag leren van Cornelis Verhoeven?

De Nederlandse filosoof Cornelis Verhoeven (1928-2001) was niet alleen hoogleraar. Hij stond 27 jaar voor de klas als docent klassieke talen en schreef prikkelende essays over onderwijs. De meest bekende wellicht is het Tractaat over het spieken uit 1980. Joop Berding schreef een boek over de waarde van zijn ideeën voor het onderwijs met de titel: Rondom Cornelis Verhoeven. Ruimte voor vertraging in filosofie en onderwijspraktijk.

En over dit nieuwe boek praat ik met auteur Joop Berding en Floris van der Klein. Joop is pedagoog en opvoedingsfilosoof. Floris van der Klein is directeur van jenaplanschool De Waterval in Lisse. Hij werd bij de totstandkoming van dit boek geïnterviewd.

Thema’s die centraal staan in de podcast gaan over onderwijsaspecten als verwondering en dankbaarheid, ontvankelijkheid en geduld, rust en stilte. Deze bieden volgens Joop Berding een belangrijk tegenwicht tegen de nadruk op snelle resultaten in het onderwijs. Hiermee nam Cornelis Verhoeven al lange tijd geleden afstand van de maakbaarheidsideologie en pleit voor het niet-planbare en niet-berekenbare dat de kern van onderwijs uitmaakt: een leraar en zijn leerlingen die zich samen buigen over de zaken uit de wereld. Check zeker ook de andere boeken die Joop schreef over onderwijs en filosofie. Meer lezen? Recent werd Joop geïnterviewd door het filosofie magazine.

Gaat ons onderwijs gepersonaliseerd onderuit?

In de studio is Bart de Coo. Bart is een ervaren docent Nederlands aan de Waerdenborch in Holten, Overijssel. Aanleiding voor ons gesprek is een blog die Bart schreef met de titel ‘gepersonaliseerd onderuit‘. Over een studiedag waar Bart is weggelopen. Bart stelt fundamentele vragen over gepersonaliseerd onderwijs. Het doet hem vooral denken aan een progressieve ideologie, die niet uitvoerbaar is, niet gestoeld is op wetenschappelijke kennis over leren en bovendien leidt het tot slechte resultaten op school. Over zijn blog en perspectief op onderwijs en leren gaan we in deze podcast in gesprek. Ook verkennen we waarom scholen zo graag blijven trainen en professionaliseren middels studiedagen terwijl het effect hiervan meestal zeer laag is. Lees hierover zeker eens het artikel ‘The Great training Robbery‘.