Artikel 23 in de grondwet gaat over de vrijheid van onderwijs. Ten tijden van de vastlegging van deze grondwet had deze een sterk religieuze oorsprong. Het werd mogelijk om op basis van religieuze motieven een school te stichten. In de afgelopen 50 speelt religie echter een steeds kleinere rol in ons onderwijs. En het is opvallend dat er steeds vaker discussie is over grondwetsartikel 23. Want onze grondwettelijke ‘onderwijsvrijheid’ maakt het lastig om als overheid sturing te geven aan onderwijskwaliteit. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in het uitwerken van curriculumdoelen. Die zijn zeer vaag. En wat te doen met scholen die onverdraagzaam zijn of er on-democratische opvattingen op nahouden? De onderwijsinspectie kan dit soort scholen lastig aanpakken. De nieuwe wet rondom burgerschap maakt dit er niet makkelijker op. Sterker nog: het zal ons onderwijs waarschijnlijk nog veel ingewikkelder maken.

Ook staat de onderwijsinspectie er uiteindelijk zwak voor wanneer ze specifieke scholen wil aanspreken op onderwijskwaliteit of het niet halen van kerndoelen. Het is nog steeds goed mogelijk je als school te verschuilen achter artikel 23 van de grondrecht. Bijvoorbeeld door een relatie te leggen met specifieke pedagogische opvattingen, innovatieve ideeën, ideologieën of andere goed bedoelde intenties. Dit roept de vraag op: Is het tijd voor wat minder (juridische) vrijheid in ons onderwijs? Is artikel 23 een blok aan ons been geworden of toch eigenlijk heel wezenlijk voor onze samenleving?

Hoog tijd om de grondwet eens uitgebreid te bespreken en door te nemen. Aan tafel zit Paul Zoontjes. Paul was jarenlang hoogleraar onderwijsrecht aan de Tilburg University. Hij was tussen 2008 en 2015 lid van de onderwijsraad. In 2019 verscheen zijn boek Onderwijsrecht. Eenheid in verscheidenheid, uitgegeven door Boom juridisch. In deze podcast nemen we de vrijheid van onderwijs, we bespreken we de oorsprong van de wet en intentie. Vervolgens behandelen we de belangrijkste uitdagingen die er vandaag de dag zijn en stellen we ons de vraag: Hoeveel vrijheid van onderijs kan onze samenleving aan?

Het is zeker de moeite waard om enkele artikelen van Paul te bestuderen! Bijvoorbeeld zijn afscheidsrede over burgerschap of het onderzoek wat hij vanuit de onderwijsraad coördineerde rondom de discussie over de vrijheid van onderwijs. Een link naar zijn boek over onderwijsrecht vind je hierboven.