Didactiek en Pedagogiek

Instructie – Toetsen – Vakmanschap – Voorkennis – EDI – Veiligheid – Leren lezen – Herhalen – Leerlingvolgsysteem – Rekenen – Vertrouwen – Pesten – Maakonderwijs – Checken van begrip – Kennis – Toetsrevolutie – Formatief handelen – Stress – Nieuwsgierigheid

Moet een leraar lezen?

16 februari 2025 Didactiek en Pedagogiek

In deze aflevering praat ik met Martin Bootsma over zijn nieuwste boek Brieven aan Miyo, over het lezen van de klassieken met kinderen. Dit boek is een bundeling van brieven die Martin schrijft aan zijn stagiaire (Miyo). Hierin deelt hij zijn passie en liefde voor literatuur. De vraag ‘Moet een leraar lezen?’ is volmondig met ja te beantwoorden. Maar achter dit antwoord gaat een veel diepere uitleg schuil die vaak onbesproken blijft in de hedendaagse discussies over lezen op school. Goede literatuur is een manier om kennis te maken met universele levensvragen. Denk aan de zoektocht naar geluk, liefde, omgaan met lijden, tegenslag en persoonlijke groei. Klassieke verhalen bieden een unieke mogelijk om met elkaar in gesprek te gaan op een dieper niveau en geeft daarmee inkleuring aan ons dagelijks leven. En dat kan juist ook met kinderen! Aan de hand van anekdotes, passages, meegenomen favoriete boeken en dagelijkse ervaringen in de klas bespreken we hoe het belang van het lezen van literatuur met kinderen.

Meer over Martin Bootsma:

Martin is bijna 30 jaar leraar in het basisonderwijs. Hij was in 2011 leraar van het Jaar in het primair onderwijs en van 2011-2014 lid van de jury Excellente Scholen. Martin is medeoprichter, teamleider en leraar van de Alan Turingschool te Amsterdam. Daarnaast schrijft hij over leesonderwijs, geeft hij lezingen en biedt hij scholen begeleiding bij curriculumontwerp, Close Reading en het invoeren van de Enigma-aanpak. Hij schreef samen met Eva Naaijkens de boeken: En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven (voor po en vo), de school als werkplaats en Bijna alles wat je moet weten over thematisch onderwijs. 

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe geef je goed les aan nieuwkomers in het onderwijs?

9 februari 2025 Didactiek en Pedagogiek

In de afgelopen maanden ontving ik steeds vaker vragen van leerkrachten over het lesgeven aan kinderen die de Nederlandse taal nog niet (goed) beheersen. Denk hierbij aan nieuwkomers en vluchtelingen die naar Nederland komen. Het werd hoog tijd om hier een speciale aflevering aan te wijden. In deze aflevering praat ik met Judith van de Vooren en Hanna Kuijs. We behandelen verschillende vraagstukken: Hoe kun je de woordenschat van deze leerlingen versterken? Hoe ga je om met toetsen en vakken zoals wereldoriëntatie? En wat is de rol van het gebruik van de moedertaal tijdens de les? We delen concrete handvatten waarmee onderwijsteams meteen aan de slag kunnen.

Meer over mijn gasten aan tafel:

Judith geeft sinds 1995 les aan nieuwkomers als ook in het asielzoekers onderwijs. Judith is momenteel directeur bij Onderwijs Opvang Emmen van AZC school Hesselanden en het expertisecentrum anderstaligen in Emmen.

Hanna Kuijs is leerkracht op de Kameleon (ook aan nieuwkomers) in Rotterdam-Zuid en initiatiefnemer van kleurrijke taal, voor advies en scholing voor collega’s die meertalige kinderen in de klas hebben.

Boeken en artikelen die voorbijkwamen in de podcast:

Meertalige leerlingen ondersteunen in het leesonderwijs 

Talenbewust lesgeven, aan de slag met talige diversiteit in het basisonderwijs

Samenleren op een superdiverse school

Ruimte voor nieuwe talenten

Scaffolding language, scaffolding learning

Hoe voer je taalgesprekken in de klas?

Inclusieve didactiek

Het LOWAN is een mooie online vindplaats als het gaat om het bieden van ondersteuning voor onderwijs aan nieuwkomers. Ze organiseren ook bijeenkomsten gericht op het primair- en voortgezet onderwijs!

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kan mastery learning bijdragen aan beter rekenonderwijs?

2 februari 2025 Didactiek en Pedagogiek 36:36

Inmiddels staan de reken- wiskundeprestaties van Nederlandse leerlingen ruim 20 jaar onder druk. Er zijn kleine verbeteringen zichtbaar, maar de trend van het reken-wiskundeniveau wordt een aantal jaar aanhoudend negatief genoemd. Zorgelijk, maar wat is hier aan te doen? Een grootschalige aanpak in Engeland gericht op mastery learning biedt interessante aanknopingspunten voor Nederland. Mastery learning kiest niet voor niveau differentiatie, maar kent een strakke volgorde, veel oefening onder begeleiding en er wordt verder gegaan als alle leerlingen de stof beheersen en begrijpen. Is dit nu ouderwets of inmiddels juist heel modern qua didactiek en begeleiding? En hoe kunnen leerkrachten en docenten aan de slag met mastery learning in hun eigen lespraktijk? Ik ga hierover in gesprek met Peter Langerak.

Peter is onderzoeker bij het Nederlands Mathematisch Instituut en promovendus aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn onderzoek richt zich op het verbeteren van reken-wiskundeonderwijs door middel van wetenschappelijk onderbouwde inzichten die impact hebben op leerlingen, leraren en scholen. Peter volgt de internationale ontwikkelingen op de voet en presenteert in deze podcast een routekaart om Nederlandse resultaten op het gebied van reken- en wiskundeonderwijs gericht te verbeteren.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Onderwijsnieuws: januari

1 februari 2025 Didactiek en Pedagogiek 21:21

Een nieuw jaar een nieuwe maand, een nieuw overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in het onderwijs. Met een aantal oude bekende als de doorstroomtoets, het lerarentekort en “zogenaamde onderwijsvernieuwingen”. Want hoe kijken wij naar Jungle-klassen en VMBO-tussenjaren? 

Nieuwsberichten die voorbijkomen in deze aflevering: Lerarentekort, probleem of verdelingsvraagstuk? Toetsfraude: cito-antwoorden op Telegram. Cyberaanval legt TU Eindhoven plat. Wurgspel eist een tragisch slachtoffer. School weigert de doorstromtoets. Gezonde schoollunch verhoogt leerprestaties. Pechgeneratie krijgt eindelijk compensatie. Schooluitval in het mbo. Ouders buitenspel bij cijfers en beslissingen. Jungleklas: een frisse wind in het onderwijs.

Tips of ideeën voor de volgende uitzending? We horen het graag!

Is er eigenlijk een verschil tussen pedagogiek en didactiek?

30 januari 2025 Didactiek en Pedagogiek 46:07

Voor sommige collega’s staat pedagogiek ver boven didactiek. Zonder relatie geen inhoud. Terwijl anderen het net zo gemakkelijk omdraaien en daar ook valide argumenten voor aandragen. Zoals het gegeven dat de verbinding tussen leerling en docent ook een derde variabele kent, namelijk de inhoud (kennis) waar het omdraait op school. Of dat gelijkwaardigheid pedagogisch gezien helemaal niet kan bestaan. Immers, de relatie tussen docent en leerling is fundamenteel asymmetrisch vanwege het verschil in kennis, ervaring, kunde en doelstelling. Volgens mijn gasten is het echter tijd om de brug te slaan en te zoeken naar overeenkomsten. Praten we eigenlijk niet steeds (onbewust) over hetzelfde? Is didactiek niet inherent verbonden aan pedagogiek en is het daarom niet veel raadzamer om de brug te slaan tussen deze twee basisconcepten in het onderwijs? En hoe kan je dat dan doen? Hier praat ik over door met Ismail Aghzanay en Taco Visser!

Meer over mijn gasten:

Ismail Aghzanay is van huis uit leraar Engels. Hij heeft lesgegeven in het PO, VO en MBO en is ook schoolleider geweest in het onderwijs. Hij verzorgt trainingen, lezingen en workshops rondom o.a. kansengelijkheid en schoolculturen. Ook is Ismail een van de auteurs van het boek Het Geheim van de Leraar en tot 2x toe leraar van het jaar geweest.

Taco Visser was leraar in het VO, hoofd- en eindredacteur, lerarenopleider en docent pedagogiek aan de UU, onderwijsadviseur en schooldirecteur. Momenteel is hij rector en docent van de schoolleiders-opleiding ATTC te Hilversum, van waaruit hij ook de podcast ‘Onderwijs leiden met hart en ziel’ host.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

LIVE podcast op het jaarlijkse NOT congres: Hoe is nieuwsgierigheid de motor van leren?

22 januari 2025 Didactiek en Pedagogiek 0:33:45

Het is vandaag woensdag 22 januari en ik ben eens niet in de studio, maar in Utrecht. Te gast op de NOT onderwijsbeurs (Nationale Onderwijs Tentoonstelling). De collega’s van Blink hebben mij uitgenodigd om in gesprek te gaan over de rol van nieuwsgierigheid. Reuze interessant natuurlijk omdat Blink lesmethodes ontwikkelt voor het basis – en voortgezet onderwijs die sterk inzetten op het samen ontdekken van de wereld. Maar hoe geef je praktisch handen en voeten aan dit toch wat vage begrip nieuwsgierigheid? Wat kan een leerkracht doen om de nieuwsgierigheid, creativiteit en verbinding met de wereld te realiseren? Daar gaat het over in deze podcast! Om mij heen zitten ook enkele collega’s die meeluisteren en tussendoor vragen stellen.

Ik zit aan tafel met:

Jorien Castelein, oprichter en algemeen directeur van Blink.

Ron Huntley, oud-leerkracht en expert in human-centered design, een aanpak voor productontwikkeling die Blink heeft omarmd.

Onderwijsnieuws: december

1 januari 2025 Didactiek en Pedagogiek 28:01

De beste wensen voor 2025! Op oudjaarsdag blikken Peter en ik terug op de maand december en nemen al het onderwijsnieuws weer door. Stiekem bekijken we ook de hoogte- (en diepte) punten van 2024. Wat waren de meest memorabele nieuwsmomenten van het jaar? En wat kunnen we van 2025 verwachten? Luister nu en je bent weer helemaal bij. Zo staat niets je in de weg om opgeruimd aan het nieuwe jaar te beginnen.

Nieuwsberichten die voorbijkomen in deze aflevering: Aantal studenten op mbo daalt verder – De onderwijsbegroting – Problemen rond Paarse vrijdag – Protest tegen promotie – Zij-instromers op recordhoogte – Taaleis in kinderopvang – Stagevergoeding stijgt niet mee met inflatie – Sleutelen aan de auto van een crimineel – Eindhoven staat voor allergrootste investering ooit in het onderwijs – Meer mannen voor de klas – Pabo instroom groeit – Impact van telefoons op kinderen steeds duidelijker.

Deze podcast is ook te vinden via een nieuw kanaal: Top 10 onderwijsnieuws. Maar je kunt natuurlijk ook hier blijven luisteren. Tips of ideeën voor de volgende uitzending? We horen het graag!

Wat bedoelen we met realistisch reken- en wiskundeonderwijs?

15 december 2024 Didactiek en Pedagogiek 45:22

Realistisch rekenonderwijs is een benadering waarbij de nadruk ligt op het toepassen van rekenvaardigheden in praktische, alledaagse situaties. In plaats van alleen abstracte sommen te maken, leren leerlingen hoe ze rekenen (en wiskunde) kunnen gebruiken in de echte wereld, bijvoorbeeld bij het plannen van een reis, het beheren van een budget of het oplossen van praktische problemen. Dit betekent dat er veel aandacht is voor het begrijpen van concepten, het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden en het verbinden van rekenen met andere vakken.

Realistisch rekenonderwijs in Nederland leidt in de laatste jaren ook tot discussie. Kritiek komt vooral van degenen die vinden dat de basisvaardigheden, zoals het snel en nauwkeurig kunnen rekenen zonder hulpmiddelen, niet voldoende aan bod komen. Anderen vragen zich af of deze visie op rekenen wellicht te abstract is en of het derhalve wel aansluit bij leerlingen. Wat is de stand van zaken in Nederland als het gaat om betekenisvol wiskunde- en rekenonderwijs? Hoe doen we het vergeleken met andere landen en wat is er nodig om het wiskunde- en rekenonderwijs naar een hoger plan te tillen?

In deze aflevering spreek ik met twee experts die ieder een zeer thuis zijn op het gebied van realistisch rekenonderwijs. Jenneken van der Mark is onderwijsadviseur, rekenspecialist en voorzitter van de NVORWO (Nederlandse Vereniging voor de Ontwikkeling van Reken-Wiskunde Onderwijs). Daarnaast is ze lid van het Expertisepunt Rekenen-Wiskunde. Paul Drijvers is hoogleraar didactiek van de wiskunde aan het Freudenthal Instituut van de Universiteit Utrecht, waar hij zich richt op de ontwikkeling van onderwijs in rekenen en wiskunde. Samen bespreken ze wat realistisch rekenen is en wat er nodig om stappen te zetten om het huidige rekenen en wiskundeonderwijs betekenisvol te verbeteren.

Bronnen en artikelen die in dit gesprek voorbijkomen vind je hieronder:

Basisschoolleerlingen rekenen in 2023 nog net zo goed als 20 jaar geleden

Leer ze rekenen!

Internationale reflecties op de Nederlandse didactiek van wiskunde en rekenen

Het tijdschrift Volgens Bartjens voor de praktijk van het wiskunde- en rekenonderwijs

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Onder welke omstandigheden zijn directe instructie en onderzoekend leren het meest effectief?

8 december 2024 Didactiek en Pedagogiek

Er is binnen het onderwijs al jaren een felle discussie over de meeste effectieve vorm van didactiek en lesgeven. Soms lijkt het wel alsof er twee kampen zijn die elkaar fel bestrijden, al dan niet met wetenschappelijke onderbouwing. Dit leidt overigens vaak tot verwarring bij leerkrachten. Want wat is nou wel of niet ‘evidence-informed’? Hoog tijd om hier eens uitgebreider bij stil te staan en een wetenschappelijke pas op de plaats te maken. Te gast in de studio is hoogleraar onderwijswetenschappen Ard Lazonder. Samen met vakgenoten schreef hij enkele belangrijke artikelen waarin de effectiviteit van beide methoden wordt vergeleken. In deze podcast neemt hij ons mee in de uitkomsten. Aan de hand van praktische voorbeelden en rijke wetenschappelijke ‘duiding’ maakt hij de balans op om de hoofdvraag te beantwoorden van deze podcast: Onder welke omstandigheden zijn directe instructie en onderzoekend leren het meest effectief?

In deze podcast worden verschillende artikelen en publicaties besproken. Hieronder staan de belangrijkste opgesomd:

Let’s talk evidence – The case for combining inquiry-based and direct instruction.

Beyond inquiry or direct instruction: Pressing issues for designing impactful science learning opportunities

Het is wellicht handig om de volledige publicatielijst van Ard te bezoeken, dat kan hier.

Inquiry and learning, by Chin and Duncan (2021)

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Onderwijsnieuws: november

7 december 2024 Didactiek en Pedagogiek

December. Ik ben dus weer flink verkouden en Peter gaat terug naar de schoolbanken. Sinterklaas vaart weer naar Spanje en de dagen zijn nu wel heel kort. Hoog tijd om het nieuws op een rij te zetten. Maar is het net zoals vorige maand kommer en kwijl? Gelukkig niet! Er is deze maand ook goed nieuws over het onderwijs in Nederland! Alle onderwerpen die voorbijkomen: Griekse tachtiger duikt na 70 weer de schoolbanken in – Kinderen die gezond eten, gaan beter rekenen – Politie waarschuwt voor criminelen in de zorg, ook actueel in het mbo! – Twee middelbare scholieren lossen 2500 jaar oud wiskundeprobleem op – Fors bezuinigen op mbo leiden tot nog meer personeelstekorten – Hogeschool Utrecht scoort laag: ‘het is een vage school’ – Onderwijsprotest geschrapt – Instroom internationale bachelorstudenten omlaag – instroom hbo-lerarenopleidingen in de plus – Den Haag moet dimmen vinden Amsterdamse docenten – Leerlingen met buitenlandse herkomst steeds vaker naar havo of vwo – Tekortschieten inspectie – Scriptie van staatssecretaris Maeijer niet in de haak.

Deze podcast is ook te vinden via een nieuw kanaal: Top 10 onderwijsnieuws. Maar je kunt natuurlijk ook hier blijven luisteren. Tips of ideeën voor de volgende uitzending? We horen het graag!