Didactiek en Pedagogiek

Instructie – Toetsen – Vakmanschap – Voorkennis – EDI – Veiligheid – Leren lezen – Herhalen – Leerlingvolgsysteem – Rekenen – Vertrouwen – Pesten – Maakonderwijs – Checken van begrip – Kennis – Toetsrevolutie – Formatief handelen – Stress – Nieuwsgierigheid

Hoe maak je van alle leerlingen echte lezers? Tien tips om direct toe te passen!

📚 Lezen wordt pas écht krachtig als kinderen het met plezier en vertrouwen doen. In deze aflevering draait alles om de vraag hoe je dat leesplezier duurzaam kunt aanwakkeren bij álle leerlingen. Samen met leesexpert en leerkracht Ingrid Rijnbout-Evers (ook bekend als de kinderboekenjuf) en basisschooldirecteur Bram Jansen bespreken we tien concrete tips die direct toepasbaar zijn in de klas! Van het kiezen van boeken die leerlingen écht aanspreken tot het belang van rijk taalgebruik, structureel leesonderwijs en het creëren van succeservaringen — deze aflevering zit boordevol praktische inzichten én passie voor lezen. Van het kiezen van boeken die leerlingen écht aanspreken tot het belang van rijk taalgebruik, structureel leesonderwijs en het creëren van succeservaringen — deze aflevering zit boordevol praktische inzichten én passie voor leesplezier. We gaan in op:

đź“– Kiezen van goede verhalen: Waarom spannend en levendig geschreven kinderboeken essentieel zijn om kinderen te grijpen vanaf de eerste bladzijde. En welke kenmerken rijke teksten hebben en hoe je die kunt selecteren.

đź§  Taalrijkdom zonder drempels: Hoe je rijke teksten aanbiedt zonder de lat te verlagen en waarom dat juist zorgt voor verdieping en leesmotivatie bij leerlingen.

👩‍🏫 Samen lezen werkt: De kracht van klassikaal lezen, mini-leeslessen en gestructureerde gesprekken over boeken. Hoe voer je een goed gesprek over een boek wat je in de klas leest?

🎨 Stripverhalen, graphic novels en meer als brug: Wat stripboeken, graphic novels en boekenseries kunnen bijdragen aan motivatie en verrijking van het aanbod.

💡 Succeservaringen creëren: Hoe zelfs zwakke of aarzelende lezers vertrouwen opbouwen door slimme keuzes, begeleiding en herkenning. En wat dit vraagt van de leerkracht in de les.

🎙️ Met persoonlijke boekentips, ervaringen uit de praktijk én een eerlijk gesprek over wat werkt en wat niet, is deze aflevering geschikt voor iedereen die in (basis)onderwijs werkt of leest met kinderen.

Deze podcast maak ik samen met JSW, hèt vakblad voor het basisonderwijs. JSW is al jaren het naslagwerk voor leerkrachten en onderwijsprofessionals in het primair onderwijs. JSW is praktijkgericht, duidelijk en toegankelijk! En wist je dat JSW ook een thematisch deel heeft? Met zes rijke edities per schooljaar ben jij zo helemaal bij! Bijvoorbeeld nieuwsgierig naar ICT & Media, basisvaardigheden, sociaal emotionele ontwikkeling of actuele ontwikkelingen op het gebied van lezen? Kijk op JSW.nl!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Is het tijd voor een revolutie in het bewegen in het onderwijs?

Te gast is Nick Keijser, vakleerkracht beweegonderwijs en ambassadeur van de Beweegalliantie. Naast leren bewegen (beweegvorming) heeft hij tijdens zijn lessen ook veel aandacht voor samen bewegen (groepsvorming) en betrokken bewegen (persoonsvorming). Hij geeft verdiepend beweegonderwijs door veel te werken in lessenreeksen. Nick is actief betrokken bij de herijking van de concept leerdoelen bewegen en sport. Bovendien is de basisschool De Waterhof de sportiefste school van Nederland! Met ook veel aandacht voor veilig buiten spelen in de pauze.

We verkennen waarom bewegen op school veel meer zou moeten zijn dan twee keer per week gym. Wat betekent een dynamische schooldag? Hoe draagt beweging bij aan een gezonde leefstijl én persoonlijke ontwikkeling? En moeten we ons zorgen maken over hoe weinig kinderen tegenwoordig nog écht bewegen? Een gesprek over onderwijs, ontwikkeling en waarom stilzitten misschien wel het grootste probleem is van deze tijd.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kunnen we leerlingen beter een nieuwe taal leren?

Paul Jansen, docent Frans en ontwikkelaar van een vernieuwende communicatieve taalmethode, vertelt in deze aflevering hoe hij traditionele lesmethodes losliet om zijn leerlingen écht beter Frans te leren spreken. Zijn aanpak is gebaseerd op inzichten uit de taalverwervingswetenschap en draait om begrijpelijke input, veel spreken, creativiteit en plezier. Hij laat zien dat leerlingen veel meer kunnen dan ze zelf vaak denken — als je het taalonderwijs maar slimmer inricht.

đź§  Taalverwerving begint met begrijpelijke input
Je leert een taal niet door woordjes en grammatica te stampen, maar door veel en begrijpelijk Frans te horen en te lezen — net zoals kinderen hun moedertaal leren.

🗣️ De focus ligt op luisteren en spreken vóór lezen en schrijven
In de beginfase draait alles om klanken herkennen, zinnen begrijpen en durven reageren. Lezen en schrijven komen pas later, wanneer er voldoende taalgevoel is opgebouwd.

🚀 Zelfvertrouwen groeit als leerlingen merken dat ze echt kunnen communiceren
Wanneer leerlingen merken dat ze zinnen kunnen maken en begrepen worden, groeit hun motivatie — en wordt Frans geen vak meer, maar een vaardigheid.

🎧 Vond je dit een interessante aflevering? Abonneer je dan op Tjipcast via je favoriete podcast-app of op YouTube, zodat je geen nieuwe aflevering mist.

💬 Heb je een vraag, gedachte of boekentip? Laat van je horen via Tjipcast.nl/vraag – ik hoor graag wat je bezighoudt!

Hieronder vind je nog een aantal interessante linkjes, bronnen en verwijzingen:

Tot de volgende keer!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Gaat het in Nederland nog wel goedkomen met het kennisniveau van kinderen?

Te gast in deze aflevering is Carla van Boxtel, hoogleraar vakdidactiek, in het bijzonder van geschiedenisonderwijs. Carla was projectleider van het peilingsonderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het kennisniveau van leerlingen in aardrijkskunde en geschiedenis. De uitkomsten zijn zorgwekkend: de prestaties van groep 8-leerlingen dalen. Kinderen scoren steeds slechter op deze vakken, en leerkrachten geven aan behoefte te hebben aan meer tijd en ondersteuning om goed les te kunnen geven. Als we hier ook de zorgwekkende trend van leesvaardigheden in Nederland bij betrekken ontstaat er een somber beeld. Bovendien leiden tal van (landelijke) inspanningen niet tot een trendbreuk. Lukt het ons als samenleving nog de neerwaartste spiraal te doorbreken? Wat zien we over het hoofd? Waar liggende aanknopingspunten om het patroon te doorbreken? En is dit haalbaar?

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Een inclusieve mindset in de klas klinkt goed, maar hoe dan?

Lesgeven is de afgelopen jaren flink veranderd. De druk bij leerlingen is toegenomen, de verwachtingen zijn hoog, en het omgaan met lastig of uitdagend gedrag van leerlingen kan behoorlijk complex zijn. In zo’n dynamische onderwijspraktijk kan het soms zoeken zijn naar wat werkt. Eén mogelijk aanknopingspunt is het innemen van een meervoudig perspectief. In plaats van alleen te kijken vanuit je eigen rol als leraar, kun je ook proberen te begrijpen hoe een situatie eruitziet vanuit het kind, de klas, of de ouders. Door bewust stil te staan bij die verschillende invalshoeken — zonder meteen conclusies te trekken — ontstaat er soms net wat meer ruimte om gedrag anders te interpreteren. En dat kan helpen om beter aan te sluiten bij wat een leerling nodig heeft. In deze aflevering gaan we verkennen wat zo’n perspectiefwisseling in de praktijk kan opleveren, en hoe het je kan ondersteunen bij het omgaan met gedrag dat je uitdaagt.

Deze podcast maak samen met het samenwerkingsverband Koers VO. Bovenstaande aanleiding heeft het consortium Rotterdamse schoolbesturen opgepakt met een onderzoekssubsidie van het Nederlands Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) samen met Wegwijsingedrag. Bij dit onderzoek zijn ook de Radboud Universiteit en onderzoeksbureau Oberon betrokken. Inmiddels is er een literatuuronderzoek afgerond naar meervoudig perspectief leren innemen en het handelingsrepertoire van docenten. En een eerste groep docenten uit het voortgezet onderwijs heeft de leergang meervoudig perspectief nemen gevolgd. Wil je meer weten over deze leergang? Kijk dan hier!

Ik spreek met Astrid Ottenheym-Vliegen, oprichter grondlegger van Wegwijsingedrag. En promovendus aan het Donders Instituut aan de Radboud Universiteit Nijmegen waar interdisciplinair onderzoek wordt uitgevoerd naar hersenen, cognitie en gedrag. En tweede gast is Leonieke de Groot, docent Drama op het Wolvert tweetalig in Rotterdam en deelnemer aan de leergang.

Meer weten over het theoretisch model? Die kan je hier downloaden!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Welke impact heeft een zomerschool voor kinderen met een leer- of ontwikkelachterstand?

Een zomerschool is in Nederland nog steeds een relatief zeldzaam fenomeen. Toch kan het een wereld van verschil maken voor kinderen met een leer- of ontwikkelachterstand. Het is bovendien een waardevol tijd voor kinderen die niet op vakantie gaan, waar sprake is van een lastige thuissituatie of voor wie Nederlands nog geen vertrouwde taal is. In deze aflevering staat de zomerschool in Nijkerk centraal, waar al sinds 2020 intensieve begeleiding wordt geboden aan leerlingen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Deze zomer doen er 200 leerlingen mee. Ieder kind is welkom en er wordt nauw samengewerkt met de scholen in de directe omgeving om zo gericht te werken aan bijvoorbeeld lezen, rekenen of spelling. Daarnaast is er ook veel aandacht voor sport en spel.

Ik spreek met Sieds Elze Sennema, directeur van de Maranathaschool, en Danny Pennings, projectleider van de zomerschool. Wat begon als een relatief klein en lokaal initiatief is inmiddels uitgegroeid tot een aanpak waar scholen, ouders en organisaties in de regio enthousiast aan meewerken. Maar hoe ziet een typische dag eruit op de zomerschool? Waarom is het programma gratis toegankelijk voor ieder kind en hoe wordt het gefinancierd? En vooral: welke impact heeft het op de ontwikkeling van kinderen? Van taal en lezen tot sociale vaardigheden, creativiteit en sport – we nemen het gehele zomer curriculum door!

Ik ga ook in op de kritische kant: wat zeggen sceptici over dit soort programma’s? En is het niet eigenlijk een signaal dat ons reguliere onderwijs tekortschiet? Luister mee naar een inspirerend gesprek over gelijke kansen, samenwerking en wat andere regio’s kunnen leren van de zomerschool in Nijkerk.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kan je aan de slag met het Kwaliteitskader leermiddelen Taal/Nederlands?

Op uitnodiging van de Kennistafel effectief leesonderwijs maak ik een speciale aflevering over het net verschenen kwaliteitskader leermiddelen Taal/Nederlands. Een praktische leidraad voor bewuste keuzes in taal- en leesonderwijs. Er zijn twee varianten: voor het primair en speciaal onderwijs en het voortgezet onderwijs. Het kwaliteitskader bestaat uit een serie gesprekskaarten met vakinhoudelijke en didactische criteria.

Over dit kwaliteitskader ga ik in gesprek met Yra van Dijk en Koen van Brussel. Yra van Dijk is modern letterkundige, lerarenopleider, hoogleraar en onderzoeker aan de Hogeschool Leiden. Ze is lid van de kennistafel Effectief leesonderwijs en voorzitter van de werkgroep kwaliteitskader. Koen van Brussel is docent Nederlands aan het Leonardo college in Leiden. Hij is lid van de kennistafel Effectief leesonderwijs en ook lid van de werkgroep Kwaliteitskader.

We bespreken in deze podcast hoe het kwaliteitskader tot stand is gekomen en hoe ermee te werken. Zo gaan we dieper in op wat de kenmerken van rijke teksten zijn en hoe in het kwaliteitskader ingegaan wordt op betekenisvol taalonderwijs en het maken van beredeneerde keuzes. De verschillende kwaliteitskaarten komen hierbij uitgebreid aan bod!

Meer informatie over de kwaliteitskaarten vind je op het platform samen onderzoeken. Wil je liever een gedrukt exemplaar ontvangen? Stuur dan een e-mail naar kennistafelleesonderwijs@vo-raad.nl en geef aan welke versie je wilt ontvangen (po, vo of allebei).

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat maakt lesgeven zo magisch mooi om te doen?

In deze aflevering ontmoet ik Rilana Voorhorst en René Westra. Rilana is biologiedocent bij het Montessori Lyceum in Groningen. René is al 53 (!) jaar biologiedocent en daarnaast ook wetenschapper. Hij is mede auteur van de methode Biologie voor jou. Allebei geven ze met veel passie en bevlogenheid les. Je kunt niet anders dan geïnspireerd raken als je naar ze luistert! Voor hen allebei is biologie niet een vak wat alleen in het klaslokaal plaatsvindt. Je kunt bijvoorbeeld gemakkelijk met schepnet en vergrootglas de natuur in met leerlingen. En het is mogelijk de buitenwereld de les in te halen. Zo worden er nog steeds veel ontdekkingen gedaan die de moeite waard zijn met leerlingen te bespreken! En door samen experimenten te bedenken en inspirerende verhalen te vertellen wordt de wereld van middelbare scholieren groter en rijker. Aan de hand van diverse voorbeelden vertellen Rilana en René over het mooiste beroep ter wereld: lesgeven. We komen erachter dat biologie nog steeds een zeer actueel vak is om de wereld van nu te beter te leren begrijpen.

Sinds dit voorjaar maken Rilana en René een podcast over biologie! Dit doen ze in samenwerking met onderwijs van morgen. Aan de hand van actuele en prikkelende onderwerpen krijg je in deze podcast veel praktijktips, werkvormen en kennis aangereikt! Bruikbaar voor alle niveaus op de middelbare school. Onderwerpen die voorkijkomen zijn onder andere de opkomst van de wolf, het micrioboom, ouder worden en biologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Deze podcast is onderdeel van de methode Biologie voor jou, je kunt dus ook verschillende werkbladen downloaden om er direct mee aan de slag te gaan!

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Onderwijsnieuws: mei

Na een lange zonnige en droge periode regent het flink in Nederland. Qua hooikoorts ben ik wel even blij mee. Peter niet. Maar dat houdt ons niet tegen! Peter en ik nemen het nieuws van de maand weer door. Berichten die we bespreken zijn onder andere: Kinderen ’tracken’ toch geen goed idee. Smartphone verbod voor kinderen onder de 14 jaar. Toch steeds meer dure zzp’ers in het onderwijs. Amsterdamse basisscholen willen stoppen met inhuur externen. Honderdduizenden basisscholieren presteren slechter door armoede en stress. Drie jaar in de brugklas, verhaal uit de praktijk. Betaalbare studentensport blijft. Kinderen steeds slechter in aardrijkskunde en geschiedenis. Weer gedoe bij Vindicat. Piet van der Ploeg overleden.

Hier ook nog de link naar het uitgebreide gesprek met Piet van der Ploeg. En een link naar de podcast met Carla van Boxtel over het dalend kennisniveau van aardrijkskunde en geschiedenis.

Tips of ideeën voor de volgende uitzending? We horen het graag!

Wat is het belang van automatiseren bij rekenen? En waar gaat het soms mis?

Automatiseren houdt in dat leerlingen vlot, juist en uit het hoofd een rekenkundige handeling kunnen uitvoeren. Automatiseren is belangrijk omdat rekenonderwijs continue voortbouwt op eerdere kennis. Dat begint al bij de kleuters en neemt stapsgewijs toe. Bij leren rekenen is het dus ontzettend belangrijk dat alle leerlingen correct (power) en vlot (speed) basisbewerkingen zoals splitsen, optellen boven het twintigtal of vermenigvuldigen (tafels) kunnen uitvoeren. Dit geeft leerlingen bovendien vertrouwen wanneer de complexiteit later toeneemt en ze bijvoorbeeld sommen in context moeten leren maken. Maar waar gaat het nog wel eens mis? En wat moet een leerkracht goed weten?

We bespreken onder andere de opbouw van de bekende Bareka muur en gaan dieper in op wat automatiseren precies is en wat te doen als leerlingen moeite hebben met basisbewerkingen. Ik praat hierover met Wilfred Hofstetter en Astrid van Lieshout. Wilfred is psycholoog en onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is rekenspecialist bij effectief rekenonderwijs en verbonden aan Stichting WAAR. Astrid is onderwijsadviseur en docent verbonden aan Lexima.

Deze podcast is tot stand gekomen in samenwerking met Lexima – een organisatie die gelooft in gelijke leerkansen voor ieder kind. Lexima biedt effectieve programma’s voor lezen, spelling en rekenen, speciaal ontwikkeld om leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften te helpen. Hun aanpak rust op drie pijlers: het juiste programma kiezen voor de leerling, onderwijsprofessionals trainen zodat ze de programma’s goed inzetten, en systematisch werken aan blijvende verbetering. Zo ondersteunt Lexima scholen bij het realiseren van blijvende leerwinst én meer rust in de klas. Kijk voor meer informatie op lexima.nl.

GeĂŻnteresseerd in de werkbladen die we bespraken? Kijk hieronder!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!