Didactiek en Pedagogiek

Instructie – Toetsen – Vakmanschap – Voorkennis – EDI – Veiligheid – Leren lezen – Herhalen – Leerlingvolgsysteem – Rekenen – Vertrouwen – Pesten – Maakonderwijs – Checken van begrip – Kennis – Toetsrevolutie – Formatief handelen – Stress – Nieuwsgierigheid

Aan de slag met het schoolcurriculum: Hoe vertalen teams kerndoelen naar het onderwijs in de klas? LIVE op het SLO-congres

Dit is de tweede LIVE podcast die ik maakte op het SLO-congres ‘samen van doelen naar onderwijs’. In deze aflevering staat de doorvertaling van kerndoelen naar schoolcurriculum centraal. We bespreken verschillende vragen van luisteraars en publiek. Hoe ga je als team aan de slag met de geactualiseerde kerndoelen? Hoe bouw je aan ‘curriculum bewustzijn’ in je team en wat zijn handige aanpakken om meters te maken in de dagelijkse praktijk?

Hierover praat ik met Michelle Homburg, directeur Dalton IKC Plechelmus uit Hengelo. Ze deelt hoe ze met haar team vanuit een gedragen visie op leren, stappen is gaan zetten in het aanscherpen van het curriculum, de doorlopende leerlijn en de relatie met de dagelijkse lesactiviteiten. Ook aan tafel zit Geesje van Slochteren, projectleider curriculumontwikkeling op school verbonden aan het SLO. Geesje vertelt meer over hoe scholen aan de slag kunnen met hun curriculum nu de nieuwe kerndoelen er zijn. Ook bespreken we diverse tips en aanpakken om laagdrempelig in je school aan de slag te gaan.

Ook aan de slag met je curriculum in gesprek met je schoolteam? Maak curriculumontwikkeling zo klein zodat het altijd slaagt. Deze materialen helpen je op weg:

Teamgids curriculumanalyse: Ontdek samen met je team of jullie curriculum nog aansluit bij wat jullie beogen met jullie onderwijs. Met de teamgids curriculumanalyse onderzoek je met je team in drie bijeenkomsten of het huidige schoolcurriculum nog past bij jullie visie. Dit is een mooi startpunt voor gesprekken over de nieuwe kerndoelen. 

Curriculair spinnenweb: Met het curriculumkleed op tafel kom je beter in gesprek over het curriculum. Het curriculair spinnenweb laat zien hoe alle onderdelen van een curriculum met elkaar verbonden zijn, met ‘visie’ als centraal vertrekpunt. Door bewust naar elk onderdeel te kijken, werk je aan een krachtig curriculum en bewuste keuzes. 

Ontwikkelkaarten: De ontwikkelkaarten geven jou en je team denkvragen die je op weg helpen bij curriculumontwikkeling. De kaarten zijn verdeeld over de drie ontwikkelfases: analyse, ontwerp en evaluatie. Verzamel met je team de vragen die relevant zijn en zet de volgende stap in je ontwikkelproces. 

Evaluatietool:Vraag je je af of je schoolcurriculum kwaliteit heeft?Met deze evaluatietool stel je een plan op voor het evalueren van bijvoorbeeld een nieuw vak, projectonderwijs of onderwijsconcept. Je leert scherpe vragen stellen in elke fase van het ontwikkelproces.  

Of kijk voor meer informatie op: https://www.actualisatiekerndoelen.nl/aan-de-slag  

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Aan de slag met de kerndoelen: Wat is er nodig op jouw school? LIVE op het SLO-congres

Dit keer ben ik te gast op het SLO-congres ‘samen van doelen naar onderwijs’. Het SLO is het landelijk expertisecentrum voor het curriculum in Nederland in het primair, speciaal en voortgezet onderwijs. En sterk onderwijs begint natuurlijk bij het vaststellen van wat we willen bereiken! Het ging hier de hele dag over het curriculum op school. Denk aan onderwerpen als basisvaardigheden, doorlopende leerlijnen, maar ook verdieping rondom examenprogramma’s. Wist je dat de doelen zijn geactualiseerd?

Maar ja, dan moet je er nog wel chocola van maken. En de tijd is schaars in het onderwijs. Waar te beginnen? En wat te doen als je het even helemaal niet meer weet? Daar gaan we het over hebben in deze podcast. Een echte eerst hulp bij herontwerp aflevering. Met veel vragen uit het publiek en uit de praktijk. Ik zit aan tafel met Luc Sluijsmans, bestuurder van Openbaar Onderwijs aan de Amstel. Ook is Luc lid van de Onderwijsraad. En mijn tweede gast is Lucie Gooskens, programmamanager bij het SLO.

De kerndoelen (40 voor po en 45 voor vo) zijn opgeleverd aan het ministerie van OCW. En jij kunt er nu al mee aan de slag! Wat kun je nu al doen?

Kerndoelen: Verdiep je in de kerndoelen en kijk wat je nu al kunt doen.

Curriculum: Voer met je team het gesprek over jullie curriculum. Beluister binnenkort ook de Tjipcast [Titel]

Leerlijnen: Denk mee over de ontwikkeling van leerlijnen.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe geef je traumasensitief onderwijs aan NT2-leerlingen?

Traumasensitief onderwijs voor NT2-leerlingen gaat verder dan alleen taalonderwijs. Het gaat over kinderen die een nieuwe wereld binnengaan: met een andere taal, andere gewoontes en vaak ervaringen die we niet kunnen zien, maar die wél voelbaar zijn in hun lijf, gedrag en concentratie. Hoe zorgen we ervoor dat deze leerlingen zich veilig voelen in onze klas, vertrouwen opbouwen en ruimte krijgen om te leren?

In deze aflevering onderzoeken we hoe je traumasensitief kunt werken binnen het onderwijs aan nieuwkomers en NT2-leerlingen. Niet als een extra taak erbij, maar als een manier van kijken en handelen die begint bij de basis: veiligheid, erkenning en het werken vanuit een positieve relatie. Samen met Pascal Tijlink, docentonderzoeker en expert op het gebied van NT2 en traumasensitief lesgeven, bespreken we wat leerlingen nodig hebben én wat leerkrachten kunnen doen, ook in een drukke klas, met beperkte tijd.

We bespreken waarom traumasensitief onderwijs voor álle leerlingen werkt, maar voor nieuwkomers en leerlingen met migratie-ervaring simpelweg onmisbaar is. We onderzoeken hoe stress en trauma invloed hebben op leren, en hoe je als leerkracht kunt co-reguleren, rust kunt bieden en mee kunt bewegen met wat een kind aankan. En we staan stil bij het belang van meertaligheid, samenwerking met ouders en het inzetten van de kracht van de groep. We doen dit op basis van een wat Pascal samen met vakgenoten heeft ontwikkeld (zie hieronder).

In deze aflevering hoor je meer over:
🧠 Het brein en stress: waarom veiligheid eerst komt en leren daarna
📚 Taalontwikkeling als proces: waarom Nederlands leren 5 tot 7 jaar duurt en wat dat betekent in de klas
🌍 Meertaligheid als kracht: hoe moedertaal het leren van Nederlands juist versterkt
🤝 Co-regulatie en relatie: waarom jij als leerkracht een veilige basis kunt zijn
👨‍👩‍👧 Samenwerken met ouders: hoe je vertrouwen opbouwt, ook als taal of cultuur verschilt
👥 Samen leren in de groep: hoe de klas zelf een bron van steun en groei kan zijn

Met praktische voorbeelden, herkenbare situaties en veel rust en nuance laat deze aflevering zien dat traumasensitief NT2-onderwijs niet begint met methodes, maar met menselijkheid, verbinding en een leerkracht die ziet wat een kind nodig heeft.

De volgende bronnen zijn de moeite waard raad te plegen:

Deze podcast wordt mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Help! Wij willen met thematisch lezen aan de slag. Hoe kunnen we beginnen?

Thematisch lezen is dé manier om kinderen te laten ontdekken, verbinden en verdiepen door middel van verhalen. Maar hoe begin je daar als school mee? En welke valkuilen kan je beter vermijden? In deze aflevering praat ik met Femke Ganzeman en Anne van Mechelen over de kracht van thematisch lezen, het samenstellen van rijke boekenpakketten en hoe je kinderen én leraren kunt enthousiasmeren om (weer) te gaan lezen. Femke is programmamanager en leesspecialist bij Schoolsupport en bekend van de website Leesbevordering in de klas waar ze boeken bespreekt en tips geeft aan leerkrachten. Anne is docent Nederlands en oprichter van het platform LangleveLezen, waar ze zich inzet om jong en oud aan het lezen te krijgen. Ook hier zijn veel tips en recensies terug te vinden!

💡 Belangrijkste inzichten:
🌱 Lezen verrijkt én verbindt — thematisch lezen brengt kennis en leesplezier samen in betekenisvolle contexten.
📚 Boeken maken thema’s levendig — van burgerschap tot ontdekkingsreizen: elk onderwerp krijgt diepte door verhalen.
👩‍🏫 De leerkracht leest en geeft het voorbeeld — een lezende leraar inspireert leerlingen om zelf te gaan lezen.
🚀 Klein beginnen mag — start met één thema, een kort verhaal of een pakkend fragment en bouw stap voor stap uit.
🤝 Samen lezen versterkt teams — door als team boeken te verkennen, groeit de leesmotivatie én de pedagogische samenhang.

Dit is een podcast in samenwerking met Schoolsupport. Hun missie: ieder kind van 4 tot 14 jaar met plezier laten ontdekken, lezen en leren. Ze helpen scholen, bibliotheken, boekhandels, begeleidingspraktijken en gezinnen met aanvullende leermiddelen en leesboeken die inspireren, motiveren en direct inzetbaar zijn. Het doel van Schoolsupport is om kinderen te laten groeien in kennis, vaardigheden én zelfvertrouwen – op school en thuis. Dank ook aan Flinke Media voor de totstandkoming van deze co-productie!

Hier kan je meteen doorklikken naar het themaplein! De Themaplein pakketten bieden een rijke leesomgeving met informatieve en verhalende leesboeken van ruim 60 verschillende uitgeverijen, passend bij de thema’s van allerlei lees- en wereldoriëntatiemethoden.

Nieuwsgierig naar de boeken die op tafel lagen? Hieronder vind je een selectie!

Albatros

Mijn jaar in een tent

Vluchtelingen

Schaduwen van Radovar

Drollenpost

De lijst van Violet Sopjes

De Wonderverteller

Alter

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe leer je kinderen klokkijken? ⏰👩‍🏫

Voor veel kinderen is leren klokkijken een flinke uitdaging. Begrippen als “voor” en “over”, de draairichting van de wijzers of klokken zonder cijfers (soms zelfs met Romeinse getallen) zorgen vaak voor verwarring. Bovendien wordt er soms maar heel kort stilgestaan bij leren klokkijken. Wat voor volwassenen vanzelfsprekend lijkt, is voor kinderen vaak nog abstract en ongrijpbaar. Marie-Louise Vroemen, leerkracht met meer dan dertig jaar ervaring in regulier én speciaal basisonderwijs, besloot daarom een eigen methode te ontwikkelen. Want zelfs in groep 7 worstelen leerlingen nog regelmatig met het aflezen van de tijd. In dit gesprek deelt zij hoe ze klokkijken niet alleen begrijpelijk, maar ook leuk en motiverend maakt – zelfs voor kinderen die er extra moeite mee hebben.

🖍️ Een creatieve methode met verhalen
Vroemen verdeelde de klok in vier gekleurde vakken en koppelde er korte verhalen aan. Zoals de “prullenbak” en de “hardloper”. Zo wordt klokkijken niet alleen een technisch vaardigheid, maar ook een ervaring die beter blijft beklijft. Door stap voor stap te werken — eerst de bovenste helft van de klok, later de onderkant — bouwt ze langzaam begrip op. Op haar website vind je veel voorbeelden en werkbladen!

📚 Rustige opbouw en herhaling
In tegenstelling tot de gangbare aanpak gaat ze niet meteen van hele uren naar halve uren en kwartieren. Ze oefent lang met één onderdeel, zodat het beklijft in het langetermijngeheugen. Er is ook meer aandacht voor herhaling. Pas als het analoge klokkijken stevig staat, komt de digitale klok aan bod. Daarbij gebruikt ze herkenbare ankerpunten, zoals etenstijd om 18.00 uur.

🎸 Van werkblad tot torenklok
Haar werkbladen zijn bewust eenvoudig gehouden. De verdieping ontstaat wanneer leerlingen ontdekken dat ze hun kennis ook kunnen toepassen op een “gekke” klok in de klas of een torenklok buiten. Dat geeft zelfvertrouwen: de principes gelden overal, hoe de klok er ook uitziet!

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe maak je van alle leerlingen echte lezers? Tien tips om direct toe te passen!

📚 Lezen wordt pas écht krachtig als kinderen het met plezier en vertrouwen doen. In deze aflevering draait alles om de vraag hoe je dat leesplezier duurzaam kunt aanwakkeren bij álle leerlingen. Samen met leesexpert en leerkracht Ingrid Rijnbout-Evers (ook bekend als de kinderboekenjuf) en basisschooldirecteur Bram Jansen bespreken we tien concrete tips die direct toepasbaar zijn in de klas! Van het kiezen van boeken die leerlingen écht aanspreken tot het belang van rijk taalgebruik, structureel leesonderwijs en het creëren van succeservaringen — deze aflevering zit boordevol praktische inzichten én passie voor lezen. Van het kiezen van boeken die leerlingen écht aanspreken tot het belang van rijk taalgebruik, structureel leesonderwijs en het creëren van succeservaringen — deze aflevering zit boordevol praktische inzichten én passie voor leesplezier. We gaan in op:

📖 Kiezen van goede verhalen: Waarom spannend en levendig geschreven kinderboeken essentieel zijn om kinderen te grijpen vanaf de eerste bladzijde. En welke kenmerken rijke teksten hebben en hoe je die kunt selecteren.

🧠 Taalrijkdom zonder drempels: Hoe je rijke teksten aanbiedt zonder de lat te verlagen en waarom dat juist zorgt voor verdieping en leesmotivatie bij leerlingen.

👩‍🏫 Samen lezen werkt: De kracht van klassikaal lezen, mini-leeslessen en gestructureerde gesprekken over boeken. Hoe voer je een goed gesprek over een boek wat je in de klas leest?

🎨 Stripverhalen, graphic novels en meer als brug: Wat stripboeken, graphic novels en boekenseries kunnen bijdragen aan motivatie en verrijking van het aanbod.

💡 Succeservaringen creëren: Hoe zelfs zwakke of aarzelende lezers vertrouwen opbouwen door slimme keuzes, begeleiding en herkenning. En wat dit vraagt van de leerkracht in de les.

🎙️ Met persoonlijke boekentips, ervaringen uit de praktijk én een eerlijk gesprek over wat werkt en wat niet, is deze aflevering geschikt voor iedereen die in (basis)onderwijs werkt of leest met kinderen.

Deze podcast maak ik samen met JSW, hèt vakblad voor het basisonderwijs. JSW is al jaren het naslagwerk voor leerkrachten en onderwijsprofessionals in het primair onderwijs. JSW is praktijkgericht, duidelijk en toegankelijk! En wist je dat JSW ook een thematisch deel heeft? Met zes rijke edities per schooljaar ben jij zo helemaal bij! Bijvoorbeeld nieuwsgierig naar ICT & Media, basisvaardigheden, sociaal emotionele ontwikkeling of actuele ontwikkelingen op het gebied van lezen? Kijk op JSW.nl!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Is het tijd voor een revolutie in het bewegen in het onderwijs?

Te gast is Nick Keijser, vakleerkracht beweegonderwijs en ambassadeur van de Beweegalliantie. Naast leren bewegen (beweegvorming) heeft hij tijdens zijn lessen ook veel aandacht voor samen bewegen (groepsvorming) en betrokken bewegen (persoonsvorming). Hij geeft verdiepend beweegonderwijs door veel te werken in lessenreeksen. Nick is actief betrokken bij de herijking van de concept leerdoelen bewegen en sport. Bovendien is de basisschool De Waterhof de sportiefste school van Nederland! Met ook veel aandacht voor veilig buiten spelen in de pauze.

We verkennen waarom bewegen op school veel meer zou moeten zijn dan twee keer per week gym. Wat betekent een dynamische schooldag? Hoe draagt beweging bij aan een gezonde leefstijl én persoonlijke ontwikkeling? En moeten we ons zorgen maken over hoe weinig kinderen tegenwoordig nog écht bewegen? Een gesprek over onderwijs, ontwikkeling en waarom stilzitten misschien wel het grootste probleem is van deze tijd.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kunnen we leerlingen beter een nieuwe taal leren?

Paul Jansen, docent Frans en ontwikkelaar van een vernieuwende communicatieve taalmethode, vertelt in deze aflevering hoe hij traditionele lesmethodes losliet om zijn leerlingen écht beter Frans te leren spreken. Zijn aanpak is gebaseerd op inzichten uit de taalverwervingswetenschap en draait om begrijpelijke input, veel spreken, creativiteit en plezier. Hij laat zien dat leerlingen veel meer kunnen dan ze zelf vaak denken — als je het taalonderwijs maar slimmer inricht.

🧠 Taalverwerving begint met begrijpelijke input
Je leert een taal niet door woordjes en grammatica te stampen, maar door veel en begrijpelijk Frans te horen en te lezen — net zoals kinderen hun moedertaal leren.

🗣️ De focus ligt op luisteren en spreken vóór lezen en schrijven
In de beginfase draait alles om klanken herkennen, zinnen begrijpen en durven reageren. Lezen en schrijven komen pas later, wanneer er voldoende taalgevoel is opgebouwd.

🚀 Zelfvertrouwen groeit als leerlingen merken dat ze echt kunnen communiceren
Wanneer leerlingen merken dat ze zinnen kunnen maken en begrepen worden, groeit hun motivatie — en wordt Frans geen vak meer, maar een vaardigheid.

🎧 Vond je dit een interessante aflevering? Abonneer je dan op Tjipcast via je favoriete podcast-app of op YouTube, zodat je geen nieuwe aflevering mist.

💬 Heb je een vraag, gedachte of boekentip? Laat van je horen via Tjipcast.nl/vraag – ik hoor graag wat je bezighoudt!

Hieronder vind je nog een aantal interessante linkjes, bronnen en verwijzingen:

Tot de volgende keer!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Gaat het in Nederland nog wel goedkomen met het kennisniveau van kinderen?

Te gast in deze aflevering is Carla van Boxtel, hoogleraar vakdidactiek, in het bijzonder van geschiedenisonderwijs. Carla was projectleider van het peilingsonderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het kennisniveau van leerlingen in aardrijkskunde en geschiedenis. De uitkomsten zijn zorgwekkend: de prestaties van groep 8-leerlingen dalen. Kinderen scoren steeds slechter op deze vakken, en leerkrachten geven aan behoefte te hebben aan meer tijd en ondersteuning om goed les te kunnen geven. Als we hier ook de zorgwekkende trend van leesvaardigheden in Nederland bij betrekken ontstaat er een somber beeld. Bovendien leiden tal van (landelijke) inspanningen niet tot een trendbreuk. Lukt het ons als samenleving nog de neerwaartste spiraal te doorbreken? Wat zien we over het hoofd? Waar liggende aanknopingspunten om het patroon te doorbreken? En is dit haalbaar?

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Een inclusieve mindset in de klas klinkt goed, maar hoe dan?

Lesgeven is de afgelopen jaren flink veranderd. De druk bij leerlingen is toegenomen, de verwachtingen zijn hoog, en het omgaan met lastig of uitdagend gedrag van leerlingen kan behoorlijk complex zijn. In zo’n dynamische onderwijspraktijk kan het soms zoeken zijn naar wat werkt. Eén mogelijk aanknopingspunt is het innemen van een meervoudig perspectief. In plaats van alleen te kijken vanuit je eigen rol als leraar, kun je ook proberen te begrijpen hoe een situatie eruitziet vanuit het kind, de klas, of de ouders. Door bewust stil te staan bij die verschillende invalshoeken — zonder meteen conclusies te trekken — ontstaat er soms net wat meer ruimte om gedrag anders te interpreteren. En dat kan helpen om beter aan te sluiten bij wat een leerling nodig heeft. In deze aflevering gaan we verkennen wat zo’n perspectiefwisseling in de praktijk kan opleveren, en hoe het je kan ondersteunen bij het omgaan met gedrag dat je uitdaagt.

Deze podcast maak samen met het samenwerkingsverband Koers VO. Bovenstaande aanleiding heeft het consortium Rotterdamse schoolbesturen opgepakt met een onderzoekssubsidie van het Nederlands Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) samen met Wegwijsingedrag. Bij dit onderzoek zijn ook de Radboud Universiteit en onderzoeksbureau Oberon betrokken. Inmiddels is er een literatuuronderzoek afgerond naar meervoudig perspectief leren innemen en het handelingsrepertoire van docenten. En een eerste groep docenten uit het voortgezet onderwijs heeft de leergang meervoudig perspectief nemen gevolgd. Wil je meer weten over deze leergang? Kijk dan hier!

Ik spreek met Astrid Ottenheym-Vliegen, oprichter grondlegger van Wegwijsingedrag. En promovendus aan het Donders Instituut aan de Radboud Universiteit Nijmegen waar interdisciplinair onderzoek wordt uitgevoerd naar hersenen, cognitie en gedrag. En tweede gast is Leonieke de Groot, docent Drama op het Wolvert tweetalig in Rotterdam en deelnemer aan de leergang.

Meer weten over het theoretisch model? Die kan je hier downloaden!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!