Filosofie en Verdieping

Kennis – Verlichting – Democratie – Burgerschap – Literatuur – Klassieke oudheid – Ethiek – Normen en waarden – Moraal – Autonomie – Zelfstandigheid – Verwondering – Duurzaamheid – Natuur – Geloof – Religie – Ik – Samen – Maatschappij

Volwaardigheid en gelijkheid in onderwijs in samenleving

25 december 2023 Filosofie en Verdieping 41:25

De laatste aflevering van 2023 is een speciale podcast. Ik ben in Rijswijk en ontmoet Ricardo Zoutenbier en Steven Peters om te praten over een inclusieve samenleving. Over volwaardigheid en gelijkheid en hoe je mee kunt doen als je anders bent. Ricardo heeft een beperking en zit al zijn hele leven in een rolstoel. Steven is zijn maatje en samen geven ze soms gastlessen aan studenten. Ik praat met Ricardo over zijn leven en hoe hij wel en niet gebruik kan maken van gelijke onderwijskansen. Hoe makkelijk is het tegenwoordig om mee te doen? Hoe heb je school ervaren? Waar heb je plezier aan beleefd en waar kunnen we het als samenleving ‘beter’ doen? Ricardo en Steven schreven hier een tijdschrift over met de titel “Ik kom eraan!”. We lezen af en toe korte fragmenten voor en hebben een indringend en persoonlijk gesprek over toegang tot onderwijs, gelijke kansen en een inclusieve samenleving.

Over Ricardo en Steven:

  • Ricardo geeft workshops gehandicaptenzorg bij Middin. Hij is ervaringsdeskundige en geeft bijvoorbeeld regelmatig gastlessen aan studenten.
  • Steven Peters is adviseur beroepsopleidingen bij Middin. Middin helpt mensen met een beperking of niet aangeboden hersenletsel midden in het leven te staan.

Hieronder vind je enkele foto’s uit het tijdschrift van Ricardo en Steven schreven:

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Is het voor een cijfer? Hoe jongeren meer kunnen leren met minder stress

3 december 2023 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping

Jongeren ervaren steeds meer prestatiedruk en stress op school. Volgens Johannes Visser is dat niet zo gek: scholen zijn cijferfabrieken geworden waar het intussen meer om de prestatie draait dan om het leren. In zijn boek Is het voor een cijfer? laat Johannes zien wat alsmaar toenemende prestatiedruk voor effecten heeft op leerlingen (en docenten). Ook verkennen we kansrijke manieren om deze neerwaartse spiraal te doorbreken en de motivatie en het welzijn van leerlingen centraal te stellen op school.

Johannes was eerder docent Nederlands en schrijft al enkele jaren voor De Correspondent. Hij won tweemaal de Nationale Prijs voor onderwijsjournalistiek. In 2015 over het thema excelleren in het (voortgezet) onderwijs en in 2022 over een serie artikelen over kansenongelijkheid binnen het onderwijs. 

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Verkiezingspodcast! Ranking de onderwijsparagraaf!

15 november 2023 Filosofie en Verdieping 45:24

Dit is een speciale aflevering! Ik maak een heuse verkiezingspodcast. Ranking de onderwijsparagraaf. En dat doe ik samen met Amber Walraven (collega aan de Radboud Universiteit en trekker van Teacher Tapp NL) en Peter Loonen. Peter is directeur van Metis onderwijsadvies met wie ik heel wat jaren samenwerk. Ook maken we de maandelijkse onderwijs nieuws podcast!

Op 22 november mogen we allemaal naar stembus voor de Tweede Kamer verkiezingen. De politieke programma’s vliegen ons om de oren. Volt wil speciale lessen over ADHD, de Algemene Onderwijsbond vindt dat onderwijs sowieso in de verdrukking komt en de PVV (en enkele andere partijen) willen louter bevoegde leerkrachten voor de klas. Maar daaromheen zijn er ook heel veel vage plannen en soms concrete voorstellen. En dat roept de vraag op: waar moet je als onderwijsprofessional nou op stemmen? Hoog tijd voor een gesprek hierover: Maken de politieke partijen een beetje werk van onderwijs of blijft het bij mooie oneliners? Wij zoeken het uit!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Waarom is ons ethiek onderwijs in crisis? (En hoe komen we daaruit?)

24 september 2023 Filosofie en Verdieping 43:58

Ethische vorming van kinderen en studenten is van belang voor een goed functionerende democratische samenleving. Nederland doet het echter alles behalve ‘goed’ op dit gebied. Jongeren komen ethiek en filosofie maar zeer beperkt tegen in hun schoolloopbaan. De kennis is opgeknipt in verschillende vakken. Denk aan filosofie (alleen voor havo + vwo), levensbeschouwing en in zekere zin burgerschap. Nederland doet het niet goed op het gebied van ethische vorming en filosofische kennis van scholieren aldus hoogleraar Natascha Kienstra. Deze ‘crisis’ wordt met name zichtbaar wanneer we Nederland vergelijken met andere Europese landen. Natascha sprak op 2 juni 2023 haar oratie uit over dit vraagstuk en onderzoeksthema.

We komen alleen uit deze diepe dip als we durven te kiezen voor een geïntegreerde aanpak met aandacht voor kennisoverdracht, vaardigheden en niet te vergeten: tijd om te oefenen. We bespreken in deze podcast wat ethisch handelen precies is, waarom het belangrijk is en hoe je het leerlingen en studenten kunt aanleren. We gaan dieper in op de verschillende oorzaken van deze crisis in ethische vorming en zoeken naar lichtpuntjes en hoopvolle praktijken.

Enkele favoriete filosofen van Natascha Kienstra die voorbijkomen in de podcast en je iets kunnen leren over ethisch denken:

  • Begin bij Aristoteles om uit te komen bij de verbinding tussen theorie en praktijk
  • Daniel Strauss, showing solidarity, over meedenken met anders denkenden
  • Martha Nussbaum over filosofie en de verbinding met de gemeenschap
  • Charles Taylor die ons wees op het belang van afstemming in de morele horizon en waarom we voorbij ons individu moeten leren kijken

Wat hebben we vandaag de dag nog aan gelijke kansen?

26 juni 2023 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping 0:48:21

Lange tijd was scholing het antwoord op het verbeteren van gelijke kansen in Nederland. Onderwijs was de manier om te klimmen op de sociale ladder en je leven economisch gezien te verbeteren. Maar in hoeverre kan onderwijs deze functie nog vervullen in Nederland? We praten graag en veel over gelijke kansen, maar de economische verschillen tussen mensen worden groter. En wat heb je dan aan gelijke kansen als je weet dat je niet in staat bent en nooit in staat zult zijn om ze te benutten, en je kinderen evenmin? Over deze ontwikkeling schreef Kees Vuyk een zeer lezenswaardig boek. Hij laat zien dat er, ondanks alle goede bedoelingen, in onze egalitaire samenleving een nieuwe vorm van ongelijkheid is ontstaan. In deze podcast verkennen we hoe deze nieuwe vorm van ongelijkheid eruit ziet, hoe ze is ontstaan en of het mogelijk is deze te bestrijden.

Hoe kunnen we onze moraal verbeteren?

11 juni 2023 Filosofie en Verdieping, Leiderschap en Verandermanagement 01:06:27

Klaas Rozemond is auteur van het boek De beste filosofische ideeën om je moraal te verbeteren. Hij houdt een pleidooi om in dialoog met jezelf te gaan om zo je moraal te verbeteren. Pas dan start het zoekproces naar kennis, bronnen en inzicht om werk te maken van gedragsverandering. Maar hoe pak je dat aan? En waarom zou je überhaupt moeite doen om een beter mens te worden? Aan de hand van tal klassieke filosofen, praktijkvoorbeelden en uitdagende vragen gaan we in deze podcast in gesprek.

Klaas publiceerde eerder het standaardwerk Het menselijk kwaad over de vraag wat kwaad eigenlijk is. We maakten hierover ook een podcast (aflevering 21). In het zelfgekozen levenseinde pleitte hij voor het recht om over je eigen levenseinde te beschikken (aflevering 142). Samen met Jet Nijkamp en Co Woudsma publiceerde hij Het Aardse leven (over de epicurische levensfilosofie). Daarvoor kwam het boek Filosofie voor de zwijnen uit over het geluk van mens en dier.

Is het tijd voor meer vertraging in filosofie en onderwijspraktijk? Tjipcast 173 met Joop Berding

10 april 2022 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping 00:58:22

In deze podcast spreek ik met opvoedingsfilosoof en oud-docent Joop Berding. Hij denkt na over onderwijs op het grensvlak van filosofie en praktijk. Hij baseert zijn denken onder andere op het werk van Hannah Arendt, Janusz Korczak en John Dewey. Binnenkort verschijnt er een nieuw boek over de Nederlandse filosoof Cornelis Verhoeven. In deze podcast verkennen we het belang en idee van vertragen in ons onderwijs. Vertraging is een heel wezenlijk onderdeel van leren en ontwikkelen. Toch staat het onder druk in ons onderwijssysteem. Sterker nog, we hebben er niet altijd meer het ‘geduld’ voor. Liever leren we vandaag de dag snel, efficiënt en zoveel mogelijk. Maar welke functie kan vertragen hebben en waarom doet het ertoe doet in een klaslokaal of lespraktijk? En is het mogelijk om geduld, aandacht en vertraging in het hart van ons onderwijs te positioneren?

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken:

Check zeker ook de boeken van Joop:

Is Oorlog en Vrede het beste boek ooit geschreven? Tjipcast 171 met Philip Westbroek

14 maart 2022 Filosofie en Verdieping, Leiderschap en Verandermanagement 00:53:59

In het boek Oorlog en Vrede beschrijft Tolstoj de veldslagen van de Grande Armée van Napoleon die het Russisch Rijk binnenvalt. Uiteindelijk keert slechts één procent terug in Frankrijk. Het boek wordt gezien als een klassiek meesterwerk over de Russische samenleving. Op onnavolgbare wijze laat Tolstoj zien hoe geen mens kan weten wat er om zich heen gebeurt en hoe de geschiedenis zich niet laat omschrijven of kennen. Napoleon, generaal Koetoezov, de Russische Tsaar: ze spelen amper een rol van betekenis ten opzichte van de wil van het volk en de soldaat om de strijd te winnen. Oorlog is verre van georganiseerd, maar chaos en totaal onvoorspelbaar. Tolstoj doet hiervan op gruwelijke wijze verslag. Terwijl hij net zo makkelijk het leven van de aristocratie en haar besognes omschrijft. Is dit inderdaad het allerbeste boek ooit en welke lessen kunnen we er vandaag de dag nog uit trekken? Daarover spreek ik uitgebreid met Philip Westbroek, universitair docent Slavische letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

Deze podcast is opgenomen op woensdag 9 februari 2022. Voor de Russische invasie van Oekraïne.

Philip raadt deze editie aan van Oorlog en Vrede (vertaling van Yolanda Bloemen en Marja Wiebes). Mocht deze uitverkocht zijn, kijk dan even hier.

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken, je krijgt dan ook een indruk van Zadkine Startcollege:

Hoe zet je een klas aan het denken? Tjipcast 158 met Dick van der Wateren

26 december 2021 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping 52:12

In de studio is Dick van der Wateren. Hij schreef het boek De denkende klas. Hij verkent in dit rijk geïllustreerde boek de vraag hoe je leerlingen kunt motiveren door samen met hen na te denken en te filosoferen. Een onconventioneel vertrekpunt over hoe je als leraar (en pedagoog) ‘denken’ een plek kunt geven in het dagelijks onderwijs. Volgens Dick is ons onderwijs teveel bezig met het reproduceren van kennis. Kennis is echter pas iets als we hierover leren na te denken. Kennis is daarmee ook een bekwaamheid gericht op dialoog, leren kijken en met elkaar samenwerken. Dit ‘diepe’ denken vraagt om vaardigheden als vragen leren stellen, je durven te verwonderen en op onderzoek gaan. Met tal van voorbeelden uit de praktijk gaan we in gesprek. Om zo de bouwstenen te identificeren hoe hoe je de klas kunt transformeren tot een ‘denkende klas’. En afsluitend ons af te vragen wat dit vraagt van ons als onderwijsprofessionals.

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken:

Hebben we het recht om ons eigen einde te kiezen? Tjipcast 142 met Klaas Rozemond

30 augustus 2021 Filosofie en Verdieping 00:57:11

In Tjipcast 142 spreek ik met filosoof en jurist Klaas Rozemond. Hij schreef het boek ‘Het zelfgekozen levenseinde’ naar aanleiding van de spraakmakende koffie-euthanasie zaak. In het zijn laatste boek houdt Rozemond een juridisch en filosofisch pleidooi voor het recht van ieder mens om over zijn of haar levenseinde te beschikken. Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft ieder mens het recht om te bepalen op welke wijze en op welk moment zijn of haar leven moet worden beëindigd. Het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap beschermt het zelfbeschikkingsrecht van mensen met dementie. Het zelfbeschikkingsrecht zou daarom het uitgangspunt moeten zijn bij beslissingen over euthanasie bij mensen met dementie. Dat recht houdt in dat deze mensen zelf mogen aangeven wanneer zij daarvoor de tijd rijp achten. Het zelfbeschikkingsrecht zou eveneens de grondslag moeten zijn van hulp bij zelfdoding wanneer mensen met of zonder handicap hun leven voltooid achten. Deze redenering creëert echter ook juridische en filosofische vragen waar we in deze podcast uitgebreid op in gaan.

Klaas Rozemond is filosoof en jurist en werkt als universitair hoofddocent strafrecht aan de vrije universiteit Amsterdam. Hij publiceerde eerder het menselijk kwaad, waar we een podcast over maakt en de laatste filosoof. Samen met Jet Nijkamp en Co Woudsma maakte hij de filosofieboeken het aardse leven en filosofie voor de zwijnen. Dit boek stond op de shortlist voor de Socrates wisselbeker.

Via onderstaande link bekijk je ons gesprek op YouTube:

Vergeet je niet te abonneren op het YouTube kanaal en mis niks.