Het leesonderwijs moet beter in Nederland, daar zijn we het snel over eens. Maar hoe dit succesvol aan te pakken in een school is een ander verhaal. Gelukkig zijn er scholen waar we veel van kunnen leren. Zowel op gericht op basis- als middelbare onderwijs! Inspiratiescholen in Nederland werken met bewezen inzichten, zoals beschreven in de Kwaliteitswaaier Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen, hebben een schoolbrede aanpak en behalen bovengemiddelde resultaten op het gebied van lezen. Wat kunnen we leren van deze scholen in Nederland?
Deze aflevering maak ik samen met de kennistafel Effectief leesonderwijs. Deze kennistafel is in 2020 opgericht op initiatief van de PO-raad, VO-raad en het NRO en brengt leraren, schoolleiders, bestuurders, opleiders en onderzoekers bij elkaar. We maken twee speciale afleveringen over het versterken van leesonderwijs in het primair- en voortgezet onderwijs.Meer weten? Kijk op www.inspiratiescholen.nl!
In deze aflevering praat ik met Martin Bootsma over zijn nieuwste boek Brieven aan Miyo, over het lezen van de klassieken met kinderen. Dit boek is een bundeling van brieven die Martin schrijft aan zijn stagiaire (Miyo). Hierin deelt hij zijn passie en liefde voor literatuur. De vraag ‘Moet een leraar lezen?’ is volmondig met ja te beantwoorden. Maar achter dit antwoord gaat een veel diepere uitleg schuil die vaak onbesproken blijft in de hedendaagse discussies over lezen op school. Goede literatuur is een manier om kennis te maken met universele levensvragen. Denk aan de zoektocht naar geluk, liefde, omgaan met lijden, tegenslag en persoonlijke groei. Klassieke verhalen bieden een unieke mogelijk om met elkaar in gesprek te gaan op een dieper niveau en geeft daarmee inkleuring aan ons dagelijks leven. En dat kan juist ook met kinderen! Aan de hand van anekdotes, passages, meegenomen favoriete boeken en dagelijkse ervaringen in de klas bespreken we hoe het belang van het lezen van literatuur met kinderen.
Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!
Heleen Buhrs werkt als leerkracht en expert-leerkracht begrijpend lezen op de Alan Turingschool in Amsterdam. Recent kwam haar boek uit Effectief leesonderwijs in de praktijk, een kennisrijke aanpak voor de basisschool. Hierin legt ze uit hoe je als leerkracht een goede begrijpend lezen les ontwerpt en doceert. Ze besteedt hierbij veel aandacht aan de opbouw van kennis bij leerlingen, het selecteren van goede teksten, de actieve verwerking van leerlingen tijdens de les en de monitoring van het leerproces in de klas.
Heleen bouwt haar betoog in deze podcast op aan de hand van jeugdliteratuur. We bespreken de kwaliteit van diverse teksten (en methodes) en Heleen beschrijft stap voor stap wat er nodig is om een goede les te geven.
Een selectie van de besproken boeken vind je hieronder:
Steeds minder kinderen zingen op school. En dat is jammer want zingen is niet alleen een prachtige gezamenlijke activiteit, maar draagt ook bij aan de taalontwikkeling van kinderen. Ellen Bothof vindt daarom dat er meer aandacht moet zijn voor zingen op school. Leren zingen betekent dat kinderen goed moeten leren luisteren en het is bij uitstek een collectieve activiteit. Luisteren hangt weer nauw samen met het leren herkennen van klanken. Bovendien verrijkt samen zingen de dagelijkse lesactiviteiten enorm. Met name gericht op het leren van onze taal.
In deze podcast legt Ellen uit wat zingen met kinderen doet en welk effect het kan hebben op de diverse facetten van taalontwikkeling. Ook legt Ellen de relatie met sociaal-emotionele ontwikkeling, groepsvorming en taalproblemen bij jonge kinderen.
Ellen Bothof is docent muziek aan de academie pedagogiek en onderwijs van de Saxion Hogeschool in Deventer. In deze podcast komen diverse bronnen voorbij. Hieronder staan ze opgesomd:
In de afgelopen jaren heeft SKO West Friesland een zelfevaluatie methodiek ontwikkeld om de opbrengsten gericht op rekenen en lezen te verbeteren. SKO West Friesland is een schoolbestuur met 22 scholen. De zelfevaluatie is een ‘manier van werken’ en fungeert als spiegel om tussentijdse opbrengsten kritisch te analyseren en om vervolgens naar het eigen leerkracht handelen te kijken. Elke school binnen SKOWF werkt met deze methodiek en er wordt onderling veel uitgewisseld en van elkaar geleerd. De zelfevaluatie is in de kern simpel en bestaat uit vier steeds terugkomende fasen: verzamelen, integreren, interpreteren en handelen.
In deze aflevering praat ik over ontstaangeschiedenis, werkwijze en resultaten. Aan tafel zit Martin Ooijevaar, directeur onderwijs bij SKO WestFriesland. En Ilse Borst, leerkracht in groep 1/2. Ook deed Ilse onderzoek naar de werking van de zelfevaluatie in het kader van haar Master onderwijswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Ze schreef er haar stageonderzoek over.
In deze podcast hoor je diverse fragmenten waar collega’s van verschillende scholen aan het woord komen die werken met de zelfevaluatie. Ze delen ervaringen, reflecties en opbrengsten. Aan de hand deze ervaringen leggen we de werkwijze, onderliggende filosofie en opbrengsten zo concreet mogelijk uit. Ook delen we tips hoe scholen samen kunnen werken om te werken aan onderwijsverbetering.
Bekijk ons gesprek eens op YouTube!
Nieuwsgierig naar de visie op het jonge kind opgesteld door PCBO? Bekijk het bestand via deze link!
Wanneer je als kind niet goed leert lezen, is het later zeer uitdagend om mee te kunnen komen in onze maatschappij. Leren lezen is een kerntaak voor elke basisschool. Leren lezen en het bevorderen van gelijke kansen zijn nauw aan elkaar verbonden. Toch is de kwaliteit van lesgeven op het gebied van lezen onder de maat. Nederland doet het vergeleken met andere landen elk jaar een beetje minder als het gaat om lezen. Steeds meer leerlingen hebben moeite met het begrijpen van een tekst. En dat heeft grote alledaagse gevolgen. Een recept van de dokter nalezen, een recept uit een kookboek doornemen of vacatures uitpluizen: mensen lezen de hele dag. Waar gaat het mis in het primair onderwijs? En bovenal: Hoe kunnen we het tij keren?
Voor een integrale aanpak op het gebied van begrijpend lezen is het nodig diverse factoren bij elkaar te brengen. Woordenschat, kennis van de wereld, hoogwaardige instructie en bovenal: een doorlopende lijn voor leerlingen. Over deze visie op lezen ga ik in gesprek met expert taal- en leesonderwijs Marita Eskes aan de hand van haar laatste boek: Begrijpend lezen in een doorlopende lijn.
Marita Eskes heeft gewerkt als leerkracht, leescoördinator en remedial teacher in het basisonderwijs. Ze is bekend als auteur van het boek Technisch lezen in een doorlopende lijn. Marita begeleidt basisscholen bij het versterken van de onderwijskwaliteit en het verbeteren van de leesresultaten samen met Marcel Schmeier. Check voor meer informatie: www.gewoongoedlesgeven.nl
We zoomen in deze podcast in op hoge verwachtingen op het gebied van taal, rekenen, spelling, technisch- en begrijpend lezen. En ik praat hierover met schooldirecteur Victor van Toer en Desirée van der Stoep, leerkracht groep 5 en leesspecialist van het Open Venster in Rotterdam. Ik volg deze basisschool al een aantal jaren met veel belangstelling. Ze maken elke dag werk van hoge verwachtingen. De school staat middenin een wijk met grote uitdagingen op het gebied van armoede. Het Open Venster hoort bij de 150 zwaarstwegende scholen in Nederland. Toch doen deze leerlingen het buitengewoon goed op school. En dat niet alleen! Ook is er veel aandacht voor sport en bewegen. De leerlingen gaan graag naar school en leren veel. En dat gaat niet onopgemerkt. Het Open Venster kwam al veelvuldig in het nieuws de afgelopen tijd. En leerkrachten en vakgenoten komen regelmatig kijken naar hoe de lessen zijn opgebouwd. Hoog tijd voor uitgebreid gesprek over hoe dit team doceert, vanuit welke kennisbasis ze dit doen en hoe ze prioriteiten stellen in een tijd waarin er heel veel op het onderwijs af komt, helemaal in een stad als Rotterdam.
Het gaat niet goed met het schrijfonderwijs in Nederland. Dit is een zorgelijke ontwikkeling omdat leren schrijven op een heel wezenlijke manier samenhangt met tal van fundamentele lesactiviteiten zoals leren lezen (en begrijpen wat je leest), kennis opdoen over de wereld en ‘leren leren’ zoals een correcte samenvatting kunnen maken. Leerlingen goed een tekst laten schrijven is veel meer dan een verhaal opschrijven met interpuncties en gebruik van hoofdletters. Er zijn diverse genres waar leerkrachten hun leerlingen mee in aanraking kunnen laten komen. Denk aan een vertelling of procedure (stapsgewijze instructie). Elke genre kent een specifieke opbouw, voorbereiding en vraagt gerichte oefening. De ervaring leert dat dit schrijven (en lezen!) voor leerlingen erg de moeite waard maakt!
In deze podcast praat ik over het gebruik van genres met Suzanne van Norden en Femke Cools. Aan de hand van diverse voorbeelden uit de dagelijkse schoolpraktijk bespreken wat genres precies zijn, hoe je ermee aan de slag kan gaan en welke kennis leerkrachten nodig hebben. Ook laten we zien hoe werken met genres leidt tot leergierige leerlingen.
Over mijn gasten:
Suzanne van Norden is auteur van diverse boeken over schrijf- en taalonderwijs in het basisonderwijs en begeleidt scholen die hun schrijfonderwijs willen verbeteren.
Femke Cools is als bovenschools TaalPlusKlas-coördinator betrokken bij 8 Tielse VVE-scholen van 3 besturen. Ze traint teams op het gebied van taal en lezen en houdt zich momenteel veel bezig met de kwaliteitsverbetering van het schrijfonderwijs.
De boeken van Suzanne zijn absoluut aanraders. Check ze hieronder!
Vorig jaar maakten ik met Gerda Broekstra een podcast (aflevering 249) over het belang van goed leren schrijven op de basisschool. Daarop kwamen zoveel reacties dat we snel besloten om een vervolg te maken! In deze aflevering bespreken we tien praktische tips die direct toepasbaar zijn in de klas om leerlingen beter te laten schrijven.
Check hieronder de linkjes naar de bronnen, hulpmiddelen en didactische ondersteuning die we voorbijkwamen in het gesprek:
In deze podcast bespreken we de dagelijkse praktijk van het Nederlands Kennis Curriculum. Het Nederlands Kenniscurriculum (NKC) is een kennisgericht basisschoolcurriculum: een concrete en kennisgerichte invulling van de kerndoelen van het onderwijs in Nederland. Met het NKC kunnen scholen en leerkrachten zelfstandig hun onderwijs vormgeven. Hoe werkt dit in de praktijk? Hoe ga je er als team mee aan de slag? En hoe ziet de dagelijkse uitvoering eruit? Hierover praat ik met Wieteke de Wit, leerkracht op de Jan Ligthartschool in Arnhem. Ze is curriculum ontwikkelaar bij het NKC en Alex Koks. Projectleider van het Nederlands Kennis Kenniscurriculum (NKC) bij de School of Education and Society van Academica University of Applied Sciences. Expert op het gebied van curriculum implementatie en ontwikkeling in het PO.
Let op: Eerder dit jaar maakte in een speciale aflevering over de onderliggende bouwstenen van het NKC. Dit is aflevering 231 en is te bekijken via deze link.