onderwijswetenschappen

Hoe krijgen we het fundament van het onderwijs op orde?

8 december 2025 Innoveren en Verbeteren 38:27

In deze aflevering praat ik met Jacquelien Bulterman over haar boek Het lerarentekort, pleidooi voor vakmanschap. We bespreken de dieperliggende oorzaak van het lerarentekort: vakmanschap en kennisontwikkeling zijn uit elkaar gegroeid in Nederland. Simpel gezegd: tal van experts praten ‘over’ het onderwijs terwijl ze niet voor de klas staan. Terwijl de kennis van leraren die voor de klas staan geen echte ‘waarde’ heeft. Willen we het onderwijs weer in een opwaartse spiraal krijgen dan is het cruciaal wetenschap en praktijk weer bij elkaar te brengen. Maar hoe pak je dat aan? En waarom blijk dit in de praktijk zo lastig te realiseren?

Wat kan je verwachten?

🔧 Vakmanschap centraal: Echte onderwijskwaliteit ontstaat wanneer leraren handelingskennis ontwikkelen en delen binnen de school. Wetenschap en experts ‘om de schoolcontext heen dienen zich hier dienstbaar aan op te stellen.

🔄 Kloof dichten tussen theorie & praktijk: Onderzoek krijgt meer waarde wanneer onderzoekers zelf regelmatig voor de klas staan en theorie samen met leraren ontwikkelen.

🧩 Context doet ertoe: Buitenlands onderzoek of modellen kunnen niet zomaar worden overgenomen; onderwijs vraagt altijd om contextgevoelige interpretatie.

đź‘Ą Samen verbeteren: Werkvormen zoals lesson study laten zien dat gezamenlijke lesvoorbereiding, uitvoering en reflectie de kwaliteit Ă©n professionaliteit versterken.

🏫 Systeemkeuzes zijn nodig: Minder functies buiten de klas, meer focus op vakinhoud en pedagogiek, en mogelijk een beroepsregister dat praktijkervaring verplicht stelt.

Tjipcast wordt mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Onder welke omstandigheden zijn directe instructie en onderzoekend leren het meest effectief?

8 december 2024 Didactiek en Pedagogiek

Er is binnen het onderwijs al jaren een felle discussie over de meeste effectieve vorm van didactiek en lesgeven. Soms lijkt het wel alsof er twee kampen zijn die elkaar fel bestrijden, al dan niet met wetenschappelijke onderbouwing. Dit leidt overigens vaak tot verwarring bij leerkrachten. Want wat is nou wel of niet ‘evidence-informed’? Hoog tijd om hier eens uitgebreider bij stil te staan en een wetenschappelijke pas op de plaats te maken. Te gast in de studio is hoogleraar onderwijswetenschappen Ard Lazonder. Samen met vakgenoten schreef hij enkele belangrijke artikelen waarin de effectiviteit van beide methoden wordt vergeleken. In deze podcast neemt hij ons mee in de uitkomsten. Aan de hand van praktische voorbeelden en rijke wetenschappelijke ‘duiding’ maakt hij de balans op om de hoofdvraag te beantwoorden van deze podcast: Onder welke omstandigheden zijn directe instructie en onderzoekend leren het meest effectief?

In deze podcast worden verschillende artikelen en publicaties besproken. Hieronder staan de belangrijkste opgesomd:

Let’s talk evidence – The case for combining inquiry-based and direct instruction.

Beyond inquiry or direct instruction: Pressing issues for designing impactful science learning opportunities

Het is wellicht handig om de volledige publicatielijst van Ard te bezoeken, dat kan hier.

Inquiry and learning, by Chin and Duncan (2021)

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe is het beroep van leerkracht aan het veranderen?

5 februari 2023 Didactiek en Pedagogiek 1:04:29

Te gast is Marco Snoek, lector Leren en Innoveren aan de Hogeschool van Amsterdam. Marco houdt zich bezig met de professionaliteit en leiderschap van leraren en lerarenopleiders. In deze podcast gaan we onder andere in gesprek over waarom het noodzakelijk is ‘breder’ te kijken naar vakmanschap binnen het funderend onderwijs. We verkennen nieuwe ontwikkelrichtingen, bespreken de historische aanleiding van deze beweging in Nederland en verkennen de verandering van expertisegebieden. Ook komt de relatie met onderwijsinnovatie aan bod.

Waarom willen we allemaal leren? Met Rob Martens

15 januari 2023 Didactiek en Pedagogiek 00:56:10

In deze podcast staat de relatie tussen motivatie en leren centraal. Ik ga hierover in gesprek met Rob Martens. Rob is hoogleraar bij de faculteit onderwijswetenschappen van de Open Universiteit en is gespecialiseerd in onderwijsvernieuwing en motivatieprocessen. Ook is hij auteur van de boeken We moeten spelen, wat onderwijs aan een verkenning van onze natuur heeft en Leerlingen intrinsiek motiveren, waarom we allemaal willen leren. Rob is voormalig directeur van het NIVOZ. Het NIVOZ staat voor Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken en is een vrijplaats voor onderwijsprofessionals, waar tijd en aandacht is voor kleine en grote pedagogische vragen. In deze podcast verkennen we de relatie tussen motivatie, spelen en leren. En verkennen we hoe (en waarom) leren onderdeel van onze biologische ‘zijn’. Tot slot identificeren we verschillende activiteiten in een onderwijsomgeving die intrinsieke motivatie negatief kan beĂŻnvloeden en bespreken we de effecten die dit kan hebben op jongeren.

Rob haalt een aantal keer het proefschrift van Karin Heij aan. Een link vind je hier!

Hoe geef je meertaligheid de ruimte op een basisschool?

8 januari 2023 Didactiek en Pedagogiek 00:43:24

Of het nu gaat om moedertalen als Frans, Arabisch, of Fries. Meer en meer leerlingen spreken thuis een andere taal naast Nederlands. Dit maakt meertaligheid een uitermate actueel thema. Zo gaan er in het hele land kinderen naar school die gevlucht zijn vanwege oorlog. Denk aan de huidige vluchtelingenstroom uit de OekraĂŻne. De vraag is hoe we als school omgaan met meertaligheid. Lange tijd was de dominante opvatting om alleen Nederlands aan te bieden op school. Wat betekent dit voor een schoolteam? En wat vraagt het van leerlingen om onderwijs te volgen in een taal die zij niet (volledig) beheersen? Lidy Peters houdt een bijzonder pleidooi: in plaats van alleen maar Nederlands aan te bieden onderbouwt ze dat er juist meer ruimte ontstaat om te leren als leerlingen hun eigen thuistaal mogen gebruiken. Sterker nog: we moeten er een beroep doen! In dit gesprek staat het boek van Lidy centraal: Talen die de school in komen.

Boeken die ook voorbijkwamen in dit gesprek en de moeite waar zijn om te bekijken:

Wat kunnen we vandaag de dag leren van Cornelis Verhoeven?

2 januari 2023 Didactiek en Pedagogiek 56:23

De Nederlandse filosoof Cornelis Verhoeven (1928-2001) was niet alleen hoogleraar. Hij stond 27 jaar voor de klas als docent klassieke talen en schreef prikkelende essays over onderwijs. De meest bekende wellicht is het Tractaat over het spieken uit 1980. Joop Berding schreef een boek over de waarde van zijn ideeën voor het onderwijs met de titel: Rondom Cornelis Verhoeven. Ruimte voor vertraging in filosofie en onderwijspraktijk.

En over dit nieuwe boek praat ik met auteur Joop Berding en Floris van der Klein. Joop is pedagoog en opvoedingsfilosoof. Floris van der Klein is directeur van jenaplanschool De Waterval in Lisse. Hij werd bij de totstandkoming van dit boek geĂŻnterviewd.

Thema’s die centraal staan in de podcast gaan over onderwijsaspecten als verwondering en dankbaarheid, ontvankelijkheid en geduld, rust en stilte. Deze bieden volgens Joop Berding een belangrijk tegenwicht tegen de nadruk op snelle resultaten in het onderwijs. Hiermee nam Cornelis Verhoeven al lange tijd geleden afstand van de maakbaarheidsideologie en pleit voor het niet-planbare en niet-berekenbare dat de kern van onderwijs uitmaakt: een leraar en zijn leerlingen die zich samen buigen over de zaken uit de wereld. Check zeker ook de andere boeken die Joop schreef over onderwijs en filosofie. Meer lezen? Recent werd Joop geĂŻnterviewd door het filosofie magazine.

Gaat ons onderwijs gepersonaliseerd onderuit?

27 december 2022 Didactiek en Pedagogiek 00:43:55

In de studio is Bart de Coo. Bart is een ervaren docent Nederlands aan de Waerdenborch in Holten, Overijssel. Aanleiding voor ons gesprek is een blog die Bart schreef met de titel ‘gepersonaliseerd onderuit‘. Over een studiedag waar Bart is weggelopen. Bart stelt fundamentele vragen over gepersonaliseerd onderwijs. Het doet hem vooral denken aan een progressieve ideologie, die niet uitvoerbaar is, niet gestoeld is op wetenschappelijke kennis over leren en bovendien leidt het tot slechte resultaten op school. Over zijn blog en perspectief op onderwijs en leren gaan we in deze podcast in gesprek. Ook verkennen we waarom scholen zo graag blijven trainen en professionaliseren middels studiedagen terwijl het effect hiervan meestal zeer laag is. Lees hierover zeker eens het artikel ‘The Great training Robbery‘.

Hoe maak je een curriculum? Met Jan van den Akker

18 december 2022 Didactiek en Pedagogiek 59:36

Jan van den Akker is te gast in de studio. Jan is emeritus-hoogleraar curriculumontwerp en -implementatie aan de Universiteit Twente en tevens voormalig directeur van SLO (stichting Leerplan Ontwikkeling). Hij stond aan de wieg van het SLO en we blikken terug op de verschillende onderwijskundige vraagstukken tussen toen (1975) en nu. Centrale vraag in deze podcast is hoe een curriculum te ontwikkelen. Meteen komt hier ook de relatie met implementatie en borging aan de orde. We bespreken dit op verschillende niveaus: macro (samenleving), meso (school, bestuur) en micro (klas, leerkracht). Natuurlijk spreken we ook uit uitgebreid over het onderwijsmodel dat Jan introduceerde in 2003: het curriculaire spinnenweb. We bespreken in deze podcast ook diverse vragen van luisteraars.

Hoe geef je handen en voeten aan onderwijskundig leiderschap in een school?

11 december 2022 Didactiek en Pedagogiek 44:06

In deze podcast praat ik met drie schoolleiders over onderwijskundig leiderschap. Wat bedoel we hier eigenlijk mee? Ik ben hiervoor op bezoek bij basisschool ’t Ruimteschip, een SKO West-Friesland school in Opmeer. Tijdens een eerder gedaan praktijkonderzoek identificeerden we acht bekwaamheden die belangrijk zijn voor een schooldirecteuren om te beheersen. In deze podcast bespreken we ze aan de hand van praktijkvoorbeelden. Thema’s die voorbijkomen zijn: transparant leidinggeven, aandacht hebben voor je team, ondernemerschap, samenspel en visie tot aan het filteren van informatie die van buiten op de school afkomt. Veel luisterplezier!

Gasten aan tafel:

  • Amanda Breeman, schoolleider bij SKO West-Friesland. Bij basisschool St. Werenfridus in Wervershoof
  • Rein Swart, schoolleider bij SKO West-Friesland, ’t Bonischip (twee scholen: Bonifatius en ’t Ruimteschip)
  • Anja Braas, lid van het directieteam bij ’t Ruimteschip en de Bonifatius

Hoe stem je onderwijs af op verschillen tussen leerlingen? Tjipcast 153 Met Trynke Keuning en Marieke van Geel

14 november 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:37:01

In deze podcast spreek ik met wetenschappers Trynke Keuning en Marieke van Geel. Ze doen onderzoek naar hoe je kunt omgaan met de verschillen van kinderen op school. Ze schreven er een boek over: DifferentiĂ«ren in 5, 4, 3, … . Hoe ga je om met verschillen in voorkennis, leerprestaties en motivatie van kinderen? En hoe verhoudt dit uitgangspunt zich met het geven van groepsgewijze instructie? In het boek doorlopen ze vier fases:

1. het voorbereiden van een periode

2. het voorbereiden van een les

3. het uitvoeren van de les en

4. het evalueren van zowel het proces als het product.

In elk van deze fases gelden vijf onderliggende principes: werk doelgericht, monitor voortdurend, daag uit, stem verwerking en instructie(s) af, en stimuleer zelfregulatie. Ook hebben Marieke en Trynke het over de drie B’s: maak bewuste, beredeneerde en betekenisvolle keuzes, om je onderwijs goed af te stemmen op de verschillen tussen je leerlingen. Luister nu naar mooi gesprek over onderwijs geven!

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken: