filosofie

Wie is de moderne mens? Tjipcast 006 met Ger Groot

13 mei 2019 Filosofie en Verdieping, Leiderschap en Verandermanagement 1:01:03

Wie zijn wij als modern denkende mensen? Wat is onze identiteit en hoe worden wij vandaag de dag beïnvloedt door onze historie? In deze Tjipcast ga ik in gesprek met filosoof en schrijver Ger Groot. We identificeren belangrijke kenteringen en veranderingen die ons als moderne denkers in de 21ste eeuw hebben beïnvloedt. Zo is de gedachte dat wij individuen zijn (met bepaalde rechten) gek genoeg nog een zeer recente opvatting. Daarnaast verkennen we de rol die religie heeft onze identiteitsvorming. Ook verkennen we hoe vandaag de dag het ‘contractsdenken’ een steeds prominentere rol speelt in ons leven. Deze economische realiteit neemt zelfs de politieke functie over: alles draait om groei, kosten, baten en opbrengsten. Maar hoe erg is dit eigenlijk? Een tegengestelde beweging is de steeds bredere aandacht voor intuïtie, gevoel en emotie als thermometer om levenskeuzes op te baseren. Waarom is dit ‘gevoel’ vandaag de dag zo belangrijk? Een Romein of Ridder uit de Middeleeuwen zou zich hier niet snel door laten leiden! Kijk of luister naar een uitermate boeiend en mooi gesprek met de schitterende verteller Ger Groot!

Cartoon door Lodewijk van Loko Cartoons

Speakersnotes

 

Boeken die op tafel liggen

Tijdcodes

  • 01.40 Oratie Ger Groot
  • 01.50 Columns van Ger Groot in de Trouw
  • 02.20 Filosofische antropologie
  • 02.40 One damn thing after the other
  • 03.00 De mens denkt dat hij is opgenomen in de geschiedenis
  • 03.50 Een Middeleeuwer dacht heel anders: de rol van de eeuwigheid (verticaal)
  • 04.30 Historie van verleden naar de toekomst, pas toen ging de mens historisch denken
  • 05.30 De mens bezit natuurlijke rechten, maar hoe normaal is deze gedachte?
  • 06.10 De antwoorden zijn gebleven, maar de tijden zijn veranderd
  • 07.00 Dezelfde antwoorden, in een andere context. De relatie met god, bezien vanuit Kierkegaard. Ieder mens doet het op ‘zijn eigen’ manier
  • 08.30 Existentiële kwesties, dat kan niemand voor jou beantwoorden, link naar Jean Paul Sartre met praktijkvoorbeeld
  • 09.30 Persoonlijke afwegingen versus de ratio, waar vind je het antwoord op de vraag wat je roeping is?
  • 10.00 Authenticiteit
  • 12.00 Bezitsdrang, de rol van welvaart op onze identiteit
  • 13.00 De wetenschap kan niet zo heel goed uit de voeten met het specifieke, waarom is dat zo?
  • 14.00 De romantiek en het bestaansrecht van het individuele
  • 15.00 De opkomt van het nationalisme in de 18e eeuw, de link met het rationele, universele denken en de Franse taal
  • 15.30 De filosoof Herder en zijn denken, kijk hier voor meer informatie
  • 17.00 De mop van Kierkegaard: over een gek die uit het gekkenhuis ontsnapt
  • 18.40 René Descartes en zijn invloed op de wetenschap en ons wereldbeeld
  • 21.20 Verliefdheid, een tijdelijke vorm van waanzin. Wat maakt dat we hier ons hele leven aan koppelen?
  • 25.00 Het idee van het contract tussen mensen
  • 26.00 de tien geboden als contract
  • 31.00 Economisering van ons bestaan?
  • 36.00 De mens is helemaal niet zelfstandig en individueel, we zijn sociaal en handelen ook tegengesteld aan eigenbelang
  • 39.50 De industrialisatiefase. Wat heeft dit voor invloed op ons denken?
  • 42.40 De natuur is geen antropologisch wezen
  • 42.50 We moeten ons weer leren verhouden tot de natuur, daar zijn we wel volop mee bezig!
  • 44.00 Het leven verloopt niet in een ideale lijn, risico’s horen bij het bestaan, dat moeten we wellicht opnieuw leren aanvaarden
  • 46.40 Hoe ziet Ger de rol van het kwaad?
  • 49.30 Het kwaad is ook aantrekkelijk, het trekt aan!
  • 53.00 Stierenvechten als ritueel en blik op kwaad en goed
  • 55.00 De eliten in de samenleving
  • 58.00 Start van de democratie en wat kan een democratie wel en niet voor ons betekenen?

Het belang van autonomie en zelfsturing: Tjipcast 002 met Maarten van Buuren

14 april 2019 Filosofie en Verdieping, Leiderschap en Verandermanagement 51:58

Wat kunnen we vandaag de dag leren van Spinoza? Over deze vraag ga ik in gesprek met Maarten van Buuren, emeritus hoogleraar Franse Literatuur en Spinozakenner. Maarten van Buuren schreef meerdere boeken over het werk van Spinoza en vertaalde de Ethica, dat wordt beschouwd als één van de belangrijkste filosofieboeken ooit geschreven. Maarten introduceert in deze Tjipcast op heel heldere wijze het denkwerk van Spinoza en maakt zijn filosofie bovendien toegankelijk en relevant voor de 21ste eeuw. Wat betekent rationeel denken eigenlijk? Hoe is dit gerelateerd aan onze sociale omgeving? Hoe ontwikkel je een zelfstandig en autonoom denkkader van waaruit je ‘het goede leven’ kunt leiden? En hoe kom je als individu vandaag de dag aan het stuur van je eigen leven en word je niet slachtoffer van al die prikkels van buitenaf? Daarover gaat deze uitermate boeiende Tjipcast!

Deze tekening is gemaakt door Lodewijk van LOKO Cartoons

Speakersnotes

Boeken die op tafel liggen:

Tijdcodes

  • 2.40 Het woord God, het woord rede, wat betekent het?
  • 4.40 Toelichting woordveld en betekenisveld.
  • 4.50 Samenvatting van Spinoza zijn filosofie door Maarten, de Ethica ‘richtlijnen voor het goede leven’.
  • 5.30 De rede en redelijkheid, maar de rede heeft ook een sociale betekenis of wel gemeenschapszin.
  • 6.45 De term rede heeft meerdere betekenissen: verhouding, oorzaak, ratio, boekhouden. Centraal staat wel logisch denken, dat komt voor uit gemeenschapszin.
  • 8.58 Hoe komt het dat zoveel mensen geluk en rust halen uit het werk van Spinoza?
  • 9.42 Eigengerechtigheid. Het van eigen recht zijn; het verwerven van zelfstandigheid, ontworstelen van bevoogding door allerlei instanties.
  • 10.40 Leren zelfstandig denken, ontworstelen aan je ouders, opvoeders, opnieuw leren denken volgens je eigen logische denken. Niet zaken vanzelfsprekend overnemen.
  • 11.35 Alles opnieuw ordenen en toetsen aan je eigen kritische denken. Je maakt het jezelf eigen. Dan heb je ook geen opvoeder meer nodig.
  • 12.12 Tweedehands kennis. Hier een link naar een artikel van Joseph Kessels over dit denken.
  • 13.35. Verschil of je oud bent geworden en je dit maar moeilijk kunt accepteren, Spinoza gaat verder: je moet het je eigen maken. Het opnemen, dat gaat veel verder dan accepteren. Je leert ermee samen te vallen.
  • 15.15 Actief versus reactief
  • 15.50 De mens als bewust wezen
  • 16.20 Passies = leiden aan.. Spinoza ziet passies als dat je lijdzaam aan de omstandigheden bent overgeleverd. Dat is het kwaad volgens Spinoza. Het goede begint als je de passies volgens het logisch denken transformeert tot acties.
  • 17.20 Aan het stuur van je eigen leven: Van eigen regie zijn.
  • 17.49 Eigen meester niemands knecht.
  • 18.50 Durf te denken, link naar de Duitse filosoof Immanuel Kant.
  • 20.20 Kritische grondhouding naar prikkels van buiten af, zelfs richting mensen die stellen het beste met je voor hebben.
  • 21.12 De rede als rechter in je hoofd.
  • 23.05 Innerlijke eigenmaking, wat voor richtlijnen geeft Spinoza? De brug tussen kritisch denken en een levenslange training in de aanvaarding van de dingen die goed voor je te zijn.
  • 23.50 Hoe train je jezelf dan? Verkenning van meditatie als voertuig. Rust, besef, aansluiting met kritisch aanschouwen van prikkels.
  • 31.20 Leef je in de passies en reageer je alleen op impulsen of slaag je erin vertraging in te bouwen?
  • 33.02 Hoe weten we nou objectief gezien wat de weg naar het goede leven is?
  • Over zelf evidentie en weldenkend zijn, weloverwogen keuzes maken.
  • 33.50 Autonomie is juist een oproep tot een verhouding tot het geheel. Tot de gemeenschap, de organisatie, het netwerk, etc.
  • 39.45 Verschillende vormen van kennis die Spinoza onderscheidt en of deze hoogste vorm van kennis (intuïtieve vorm van kennis) over te dragen is?
  • 44.10 Coaching en Spinoza.
  • 46.40 Emancipatie en het denken van Spinoza in het onderwijs.
  • 47.20 De paradox van opvoeden en leren (van eigen leg laten zijn vs. vorm van gezag).
  • 48.10 Zelfstandigheid en de rol van gezag.