gelijke kansen

Onderschatten we het mbo?

9 maart 2025 Filosofie en Verdieping

In de afgelopen jaren is er veel energie gestoken om zoveel mogelijk jongeren de kans te geven om te studeren op een hogeschool of universiteit. Tegelijkertijd neemt het aantal mbo studenten structureel af. Terwijl we schreeuwen om professionals die aan de slag kunnen om het toenemende woningtekort, de vraagstukken op het gebied van duurzaamheid of de tekorten in de zorg aan te pakken. Juist het mbo is hierin van cruciaal belang! Helaas krijgen mbo’ers niet dezelfde kansen als professionals met een hoger diploma. Ze verdienen minder, zijn minder vertegenwoordigd in bestuurlijke functies (ook in de politiek) en krijgen minder waardering. Wat is er aan de hand? En waarom zijn we zo gefixeerd op het hoger onderwijs?

Bovenstaande aandacht voor ‘hoger onderwijs’ leidt tot een splitsing in ons denken over school, leren en opleiden. Hoog is beter. En het is mbo, dat is vooral voor kinderen die met hun met hun handen willen werken en ‘praktisch’ zijn. Bijkomend effect is dat er vaak op docenten in het mbo wordt neergekeken. Mijn gast Karim Amghar schreef hier een fel pleidooi over: Maar dat begrijp jij toch niet. In deze podcast gaan we in gesprek over zijn nieuwe boek, zijn drijfveren en argumentatie om het mbo te herwaarderen. Maar dit gaat verder dan opnieuw labeltjes plakken, het vraagt ook om kritische reflectie van onze politiek, bestuurders en opleidingen in Nederland. Karim werkt ook een aantal concrete suggesties uit waarvan we er enkele bespreken.

Het nieuwe boek van Karim Maar dat begrijp jij toch niet is uitgegeven door De Correspondent. Eerder maakte hij twee prachtige documentaires over onderwijs: Karim pakt zijn kans en De Maastrichtse droom over basisschool El Habib.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Waarom moet ons onderwijs gered worden? En waarvan?

1 december 2024 Filosofie en Verdieping, Innoveren en Verbeteren 54:01

In deze aflevering spreek ik met docent, wetenschapper en rector Jan Drentje. Jan is één van de kernleden van het Red-team onderwijs. Recent schreef deze club van ervaren docenten, bestuurders en wetenschappers een belangwekkend boek waarin gepleit wordt voor tien fundamentele maatregelen om het onderwijs in Nederland te verbeteren. Het red-team onderwijs schuwt de media niet en is bekend geworden met het uitdelen van zogeheten ‘rode (en groene) kaarten aan politiek, bestuurders en scholen. Dit nieuw boek bevat zeer scherpe aanbevelingen, zoals het stoppen met financiële targets voor besturen, het centraal stellen van het lesgeven (in plaats van allerhande activiteiten eromheen) en het meer durven voeren van scherpe regie op kwaliteitsverbetering.

Ik praat uitgebreid met Jan over de totstandkoming van het Red-team en deze publicatie. We nemen de belangrijkste aanbevelingen door en kijken vooruit naar de komende jaren. Gaat het lukken om het onderwijs weer op de rit te krijgen? En wat is hiervoor nodig? Nieuwsgierig geworden naar het onderzoekswerk van Jan naar de grondlegger van onze grondwet Thorbecke? Je kunt hier zijn werk bekijken. Er zijn mooie lijnen te trekken tussen dit gesprek en de filosofie van Thorbecke, zoals we af en toe aanstippen.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat is kansenongelijkheid in het onderwijs? En kunnen we er iets aan doen?

24 november 2024 Filosofie en Verdieping, Leiderschap en Verandermanagement

Kansenongelijkheid is een groot maatschappelijk probleem. Onderwijs zou ervoor moeten zorgen dat ieder kind gelijke kansen krijgt om te leren. Maar helaas maakt het nogal wat wie je ouders zijn (wat ze verdienen), of ze hoog opgeleid zijn of niet en in welke wijk je woont. Volgens mijn gast – hoogleraar Eddie Denessen – wordt kansenongelijkheid het meest zichtbaar bij overgangsmomenten in het onderwijs. Denk aan het schooladvies en de stap naar de middelbare school. Hoog tijd om hier eens uitgebreider bij stil te staan.

In deze aflevering staat onderwijs en gelijke kansen centraal. Wat is nodig om hier als land kansenongelijkheid terug te dringen? Welke impliciete opvattingen over onderwijs maken het complex om als school stappen te zetten? Wat zijn kansrijke aanknopingspunten uit onderzoek en praktijk? Volgens Denessen zal een bepaalde mate van ongelijkheid altijd blijven bestaan, maar is het de vraag wanneer we iets niet meer eerlijk vinden (en dus acceptabel). En dat is een complexe kwestie waar we zorgvuldig(er) over mogen nadenken als samenleving en bovenal binnen het onderwijs anno nu.

Nieuwsgierig naar artikelen of publicatie van Eddie Denessen? Hieronder vind een selectie!

Hoe kunnen scholen werken aan gelijke onderwijskansen?

Goed onderwijs bestaat niet!

Meer over de oratie van Eddie Denessen en het onderzoek naar onderwijs en gelijke kansen

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe herken je hoogbegaafdheid bij jonge kinderen?

14 november 2024 Didactiek en Pedagogiek 33:02

Het is vandaag 13 november 2024 en ik ben eens niet in de studio, maar afgereisd naar Leiden. Ik ben te gast bij het congres over hoogbegaafdheid georganiseerd door het samenwerkingsverband primair onderwijs Duin- en Bollenstreek. Om mij heen zitten ook enkele collega’s die meeluisteren. In deze aflevering staan jonge kinderen centraal. Ik ga in gesprek over hoe je hoogbegaafdheid bij jonge kinderen kunt herkennen.

Ik praat hierover met:

Maaike van Egmond – Kuivenhoven. Werkt op Integraal Kindcentrum De Duinroos in Katwijk als intern plus leerkracht en HB-specialist. De Duinroos valt onder stichting Prohles en ook daar is Maaike actief rondom hoogbegaafdheid in het samenwerkingsverband.

Lilian Van der Poel- de Schipper. Expert hoogbegaafdheid bij het jonge kind. Lilian is oprichter van XL leren waarin ze leerlingen en leerkrachten ondersteunt en heeft uk IQ in het leven geroepen omdat ze zag dat snelle jonge kinderen behoefte hebben aan peers. Vanuit ukIQ begeleidt ze leerkrachten in groep 1, 2 of 3 met de leerling met een grote ontwikkelingsvoorsprong. 

Meer weten over dit thema?

Op de site van het SLO staan handige artikelen en publicaties over het thema.

We bespraken ook het differentiatiemodel van Gagné.

Het model van Monks (1985) kwam ook aan bod.

En het kenniscentrum over hoog- en meerbegaafdheid is de moeite waard om eens te bezoeken! Kijk of luister eens naar deze aflevering over de samenwerking tussen het primair- en voortgezet onderwijs in Rotterdam Zuid gericht op hoogbegaafdheid!

Hoe volgt mbo instelling Firda de ontwikkeling van burgerschap bij hun studenten?

3 oktober 2024 Filosofie en Verdieping

Dit is de derde aflevering in een vijfdelige serie. De eerste aflevering ging over de geschiedenis van burgerschap. In de tweede aflevering verkennen we hoe burgerschap er uit kan zien in de dagelijkse schoolpraktijk. En in deze aflevering staat het ‘meten’ en monitoren van burgerschap centraal. Hoe volg je de ontwikkeling van burgerschap bij jongeren? Wat is zinvol om wel en niet te doen? We concentreren ons in deze aflevering op de onderwijspraktijk van Firda. 

Hoe geeft deze mbo-instelling handen en voeten aan burgerschap? We bespreken dit aan de hand van een lopend onderzoek naar burgerschapsontwikkeling in samenwerking met hoogleraar Arjo Klamer. Ook scholen in andere sectoren kunnen van de praktijk bij Firda leren. Het evalueren van de effecten van burgerschapsonderwijs gebeurt natuurlijk ook in PO en VO. Dit naar aanleiding van de wettelijke burgerschapsopdracht, in het MBO zijn de kwalificatie-eisen het uitgangspunt. 

Deze podcast maak ik samen met het Expertisepunt Burgerschap. Samen maken we een reeks van vijf speciale afleveringen over burgerschap in het onderwijs. Van aanleiding naar praktijk, van kennis naar handelen. Volg deze afleveringen en je bent helemaal bij als het gaat om burgerschap! Meer weten? Kijk voor meer informatie op www.expertisepuntburgerschap.nl

Nog wat meer informatie, bronnen en linkjes die in het gesprek naar voren kwamen:

Meer informatie over mijn gasten aan tafel:

  • Mathijs de Jong en Alinda Kiel. Zij coördineren bij Firda vanuit het expertisecentrum het burgerschapsonderwijs. Dit doen ze in samenwerking met werkgroepen van docenten uit verschillende mbo-colleges. Daarnaast werken we bij NHL Stenden (hogeschool) en zijn ze betrokken bij het opzetten en verzorgen van post-hbo-leergangen burgerschap in het mbo.
  • Arjo Klamer, gasthoogleraar humane economie aan de vrije universiteit in Amsterdam. In deze context ook als consultant betrokken bij het onderzoek.
Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Begrijpend lezen in een doorlopende lijn

8 september 2024 Didactiek en Pedagogiek

Wanneer je als kind niet goed leert lezen, is het later zeer uitdagend om mee te kunnen komen in onze maatschappij. Leren lezen is een kerntaak voor elke basisschool. Leren lezen en het bevorderen van gelijke kansen zijn nauw aan elkaar verbonden. Toch is de kwaliteit van lesgeven op het gebied van lezen onder de maat. Nederland doet het vergeleken met andere landen elk jaar een beetje minder als het gaat om lezen. Steeds meer leerlingen hebben moeite met het begrijpen van een tekst. En dat heeft grote alledaagse gevolgen. Een recept van de dokter nalezen, een recept uit een kookboek doornemen of vacatures uitpluizen: mensen lezen de hele dag. Waar gaat het mis in het primair onderwijs? En bovenal: Hoe kunnen we het tij keren?

Voor een integrale aanpak op het gebied van begrijpend lezen is het nodig diverse factoren bij elkaar te brengen. Woordenschat, kennis van de wereld, hoogwaardige instructie en bovenal: een doorlopende lijn voor leerlingen. Over deze visie op lezen ga ik in gesprek met expert taal- en leesonderwijs Marita Eskes aan de hand van haar laatste boek: Begrijpend lezen in een doorlopende lijn.

Marita Eskes heeft gewerkt als leerkracht, leescoördinator en remedial teacher in het basisonderwijs. Ze is bekend als auteur van het boek Technisch lezen in een doorlopende lijn. Marita begeleidt basisscholen bij het versterken van de onderwijskwaliteit en het verbeteren van de leesresultaten samen met Marcel Schmeier. Check voor meer informatie: www.gewoongoedlesgeven.nl

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe ziet burgerschap eruit in de dagelijkse schoolpraktijk?

5 september 2024 Filosofie en Verdieping 44:55

In deze podcast gaan we het hebben over burgerschap. Dit is de tweede aflevering in een vijfdelige serie. De eerste aflevering ging over de geschiedenis van burgerschap en verscheen midden juni. In deze tweede aflevering verkennen we hoe burgerschap uit kan zien in de dagelijkse schoolpraktijk. Hoe werk je aan een logische samenhang? Hoe dien je burgerschap als onderwijsteam te benaderen?

Ik ga hierover in gesprek met Hessel Nieuwelink, lector Burgerschapsonderwijs aan de Hogeschool van Amsterdam. En Hans Teunissen, bestuurder bij De Nassau. Een middelbare school in Breda voor mavo, havo, vwo, gymnasium en tweetalig onderwijs. Hans is ook vicevoorzitter van het landelijk bestuur van D66. In 2023 was hij ook lid van de Tweede Kamer. 

Deze podcast maak ik samen met het Expertisepunt Burgerschap. Samen maken we een reeks van vijf speciale afleveringen over burgerschap in het onderwijs. Van aanleiding naar praktijk, van kennis naar handelen. Volg deze afleveringen en je bent helemaal bij als het gaat om burgerschap! Meer weten? Kijk voor meer informatie op www.expertisepuntburgerschap.nl

Boeken en bronnen die in het gesprek voorbijkomen vind je hieronder:

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoogbegaafd op Zuid?

26 juni 2024 Didactiek en Pedagogiek 39:12

Op uitnodiging van PCBO Rotterdam Zuid bezoek ik vandaag de Zuider Gymnasium basisschool. In 2018 is het Zuider Gymnasium met het Rotterdamse basisschoolbestuur PCBO de Zuider gymnasiumbasisschool gestart, waar met doorlopende leerlijnen vanuit het basisonderwijs tot en met het gymnasiumdiploma les wordt gegeven aan hoogbegaafde en hoogintelligente kinderen uit groep 5 t/m 8. De Zuider gymnasiumbasisschool vormt samen met het Zuider Gymnasium een 8-14- concept. De leerlingen stromen dan ook na groep 8 door naar het Zuider Gymnasium. En het is onderdeel van het expertisecentrum meer- en hoogbegaafdheid ‘begaafd op zuid’. Hoog tijd om hierover in gesprek te gaan!

Ik ga in gesprek met:

Mirjam Mels, directeur van de Beatrixschool, één van de kartrekkers van begaafd op Zuid

Nelleke Herrewijnen, intern begeleider verbonden aan begaafd op Zuid

Flore Baten, leerkracht zowel voor de klas als voor online plus klassen. En Flore is begeleider van scholen in het opzetten van plus klas onderwijs.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Een kleine geschiedenis van burgerschap

23 juni 2024 Filosofie en Verdieping 51:47

In deze podcast staat burgerschap centraal. Wat is de historie en aanleiding van dit relatief ‘nieuwe begrip’ in ons onderwijs? Hoe gingen we ‘vroeger’ om met vraagstukken rondom participatie, democratie en kennis van de wereld? Wat kunnen we leren van onze onderwijsgeschiedenis? Kortom, een poging om ‘een kleine geschiedenis van burgerschapsonderwijs’ in Nederland samen te stellen in deze aflevering.

Te gast om hierover te praten zijn Arthur Pormes, docent maatschappijleer en vakdidacticus verbonden aan het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsonderzoek en Nascholing van de Universiteit Leiden (ICLON) en Pieter van Rees, universitair docent burgerschap en educatie aan de universiteit van humanistiek.

Deze podcast maak ik samen met het Expertisepunt Burgerschap. Deze aflevering is de opmaat naar vier speciale afleveringen over burgerschap die dit jaar nog verschijnen. Gasten in de volgende aflevering zijn lector burgerschapsonderwijs Hessel Nieuwelink en directeur onderwijs Hans Teunissen bij middelbare school De Nassau en vicevoorzitter van D66.

Check zeker ook de boeken en bronnen die voorbijkwamen in de podcast:

Handboek burgerschapsonderwijs voor het voortgezet onderwijs

Democracy may not exist, but we’ll miss it when it’s gone

Burgerschap, politiek filosofische perspectieven

Political education. The science of democratic citizenship education in the United States and the Netherlands

The struggle for the American curriculum

Van wie is de burger? Omstreden democratie in Nederland 1945- 1985

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Is het tijd voor wat minder vrijheid in ons onderwijs?

16 juni 2024 Filosofie en Verdieping

Artikel 23 in de grondwet gaat over de vrijheid van onderwijs. Ten tijden van de vastlegging van deze grondwet had deze een sterk religieuze oorsprong. Het werd mogelijk om op basis van religieuze motieven een school te stichten. In de afgelopen 50 speelt religie echter een steeds kleinere rol in ons onderwijs. En het is opvallend dat er steeds vaker discussie is over grondwetsartikel 23. Want onze grondwettelijke ‘onderwijsvrijheid’ maakt het lastig om als overheid sturing te geven aan onderwijskwaliteit. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in het uitwerken van curriculumdoelen. Die zijn zeer vaag. En wat te doen met scholen die onverdraagzaam zijn of er on-democratische opvattingen op nahouden? De onderwijsinspectie kan dit soort scholen lastig aanpakken. De nieuwe wet rondom burgerschap maakt dit er niet makkelijker op. Sterker nog: het zal ons onderwijs waarschijnlijk nog veel ingewikkelder maken.

Ook staat de onderwijsinspectie er uiteindelijk zwak voor wanneer ze specifieke scholen wil aanspreken op onderwijskwaliteit of het niet halen van kerndoelen. Het is nog steeds goed mogelijk je als school te verschuilen achter artikel 23 van de grondrecht. Bijvoorbeeld door een relatie te leggen met specifieke pedagogische opvattingen, innovatieve ideeën, ideologieën of andere goed bedoelde intenties. Dit roept de vraag op: Is het tijd voor wat minder (juridische) vrijheid in ons onderwijs? Is artikel 23 een blok aan ons been geworden of toch eigenlijk heel wezenlijk voor onze samenleving?

Hoog tijd om de grondwet eens uitgebreid te bespreken en door te nemen. Aan tafel zit Paul Zoontjes. Paul was jarenlang hoogleraar onderwijsrecht aan de Tilburg University. Hij was tussen 2008 en 2015 lid van de onderwijsraad. In 2019 verscheen zijn boek Onderwijsrecht. Eenheid in verscheidenheid, uitgegeven door Boom juridisch. In deze podcast nemen we de vrijheid van onderwijs, we bespreken we de oorsprong van de wet en intentie. Vervolgens behandelen we de belangrijkste uitdagingen die er vandaag de dag zijn en stellen we ons de vraag: Hoeveel vrijheid van onderijs kan onze samenleving aan?

Het is zeker de moeite waard om enkele artikelen van Paul te bestuderen! Bijvoorbeeld zijn afscheidsrede over burgerschap of het onderzoek wat hij vanuit de onderwijsraad coördineerde rondom de discussie over de vrijheid van onderwijs. Een link naar zijn boek over onderwijsrecht vind je hierboven.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!