Kennis

Hoe werkt een pedagogisch-didactische benadering van curriculumontwikkeling?

18 mei 2025 Didactiek en Pedagogiek, Leiderschap en Verandermanagement 0:37:21

Een curriculumverbetering realiseren kan uiteindelijk alleen slagen door middel van gedragsveranderingen van leraren. En dat vraagt meer kennis van zaken dan alleen de leerlijn of het onderwerp zelf zoals rekenen of leren lezen. Het is bij uitstek nodig na te denken over de meest kansrijke ‘verander’ aanpak in de school. Met name de schoolleider moet goed nadenken hoe hier leiding aan gegeven kan worden. Dit gaat vaker mis dan goed leert de ervaring. Hierover schreven Erik Meester en Sarah Bergsen recent een artikel met de titel: Een pedagogisch-didactische benadering van curriculumontwikkeling. Ze bundelen hier onder andere de inzichten uit de leergang curriculum ontwikkeling op school. Deze leergang (herregistratie voor schoolleiders) hebben wij gedrieën enkele jaren geleden ontwikkeld aan de Radboud Universiteit in samenwerking met RCSW.

In deze podcast gaan we in op startvraag: Wat is eigenlijk curriculum (ontwikkeling)? Waar dient men te beginnen? Vervolgens verkennen we vier concrete stappen om aan curriculumverbetering te werken: de analyse, het ontwerp, de evaluatie en natuurlijk de implementatie. We staan uitgebreid stil bij de Z-beweging, een praktisch en handig conceptueel model om specifiek en gericht met leraren aan de slag te gaan!

Erik Meester is docent en de grondlegger van de masteropleiding Curriculumontwikkeling voor Primair Onderwijs (CoPO) aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Sarah Bergsen is een ervaren schooldirecteur (a.i.) in het primair onderwijs en daarnaast als docent verbonden aan de opleiding Pedagogische Wetenschappen voor Primair Onderwijs (PWPO) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Bovenstaand artikel is verschenen in het tijdschrift BSM. Dit artikel is nog niet beschikbaar als PDF.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat kunnen we leren van de inspiratiescholen leesonderwijs?

24 april 2025 Leiderschap en Verandermanagement 39:00

Het leesonderwijs moet beter in Nederland, daar zijn we het snel over eens. Maar hoe dit succesvol aan te pakken in een school is een ander verhaal. Gelukkig zijn er scholen waar we veel van kunnen leren. Zowel op gericht op basis- als middelbare onderwijs! Inspiratiescholen in Nederland werken met bewezen inzichten, zoals beschreven in de Kwaliteitswaaier Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen, hebben een schoolbrede aanpak en behalen bovengemiddelde resultaten op het gebied van lezen. Wat kunnen we leren van deze scholen in Nederland?

Ik spreek hierover met Martijn Nicolaas, werkzaam bij stichting lezen en lid van de kennistafel effectief leesonderwijs. Hij is ook lid van de werkgroep inspiratiescholen. En aan tafel zit Marike Andriessen, intern begeleider bij Kindcentrum De Vindplaats in Amsterdam. Eén van de 10 inspiratiescholen. Aan de hand van veel praktische voorbeelden laten we zien (en horen) wat er allemaal te vinden is bij deze inspiratiescholen! En let op: Het is mogelijk deze scholen te bezoeken en meer te vernemen over hun aanpak, werkwijze en afwegingen.

Deze aflevering maak ik samen met de kennistafel Effectief leesonderwijs. Deze kennistafel is in 2020 opgericht op initiatief van de PO-raad, VO-raad en het NRO en brengt leraren, schoolleiders, bestuurders, opleiders en onderzoekers bij elkaar. We maken twee speciale afleveringen over het versterken van leesonderwijs in het primair- en voortgezet onderwijs.Meer weten? Kijk op www.inspiratiescholen.nl!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe leren leerlingen goed schrijven op de basisschool?

23 februari 2025 Didactiek en Pedagogiek 46:48

Goed kunnen schrijven is een belangrijke voorwaarde om te kunnen leren op school. Gek genoeg is er relatief weinig aandacht voor handschriftonderwijs. De digitalisering in het primair onderwijs heeft hier ook niet aan bijdragen. Uit de praktijk komen wel duidelijke signalen naar voren dat leerlingen steeds slechter schrijven. Dit is problematisch want een goed handschrift is belangrijk als het gaat om leren lezen, spellen, rekenen en de opbouw van algemene kennis. Leerlingen die niet leesbaar, vlot en prettig kunnen schrijven ondervinden daar ook nadelen op de de middelbare school. Hoe kan het dat er dan zo weinig bekend is over het handschrift curriculum? En waarom bestaan er inmiddels zoveel misvattingen over leren schrijven? We bespreken vanaf de kleuterklas tot en met groep acht hoe het handschriftcurriculum op te bouwen. Welke lettervormgeving leidend bijvoorbeeld dient te zijn en wat vraagt dit van de leerkracht die voor de klas staat. Hoe begin je in de kleuterklas? Wat doe je wel en niet? En we brengen in kaart welke algemene basis noodzakelijk is voor leerkrachten om goed handschriftonderwijs te kunnen geven zodat iedere leerling correct leert schrijven.

Mijn gast Freek Turlings schreef samen met Sanne Kuster een fantastisch boek over leren schrijven op school: Effectief handschriftonderwijs op de basisschool. Volgens Freek en Sanne hebben handschriftproblemen veel minder te maken met motorische problemen (wat vaak gedacht wordt), maar zijn ze het gevolg van tekortschietende instructie. Het goede nieuws is dus wel: ieder kind kan goed leren schrijven! In deze podcast bespreken we ook diverse voorbeelden uit de klas. Deze zijn te bekijken met beeld op YouTube of hieronder te vinden en te downloaden.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

De voorbeelden die Freek bespreekt zijn hieronder te vinden.

Moet een leraar lezen?

16 februari 2025 Didactiek en Pedagogiek

In deze aflevering praat ik met Martin Bootsma over zijn nieuwste boek Brieven aan Miyo, over het lezen van de klassieken met kinderen. Dit boek is een bundeling van brieven die Martin schrijft aan zijn stagiaire (Miyo). Hierin deelt hij zijn passie en liefde voor literatuur. De vraag ‘Moet een leraar lezen?’ is volmondig met ja te beantwoorden. Maar achter dit antwoord gaat een veel diepere uitleg schuil die vaak onbesproken blijft in de hedendaagse discussies over lezen op school. Goede literatuur is een manier om kennis te maken met universele levensvragen. Denk aan de zoektocht naar geluk, liefde, omgaan met lijden, tegenslag en persoonlijke groei. Klassieke verhalen bieden een unieke mogelijk om met elkaar in gesprek te gaan op een dieper niveau en geeft daarmee inkleuring aan ons dagelijks leven. En dat kan juist ook met kinderen! Aan de hand van anekdotes, passages, meegenomen favoriete boeken en dagelijkse ervaringen in de klas bespreken we hoe het belang van het lezen van literatuur met kinderen.

Meer over Martin Bootsma:

Martin is bijna 30 jaar leraar in het basisonderwijs. Hij was in 2011 leraar van het Jaar in het primair onderwijs en van 2011-2014 lid van de jury Excellente Scholen. Martin is medeoprichter, teamleider en leraar van de Alan Turingschool te Amsterdam. Daarnaast schrijft hij over leesonderwijs, geeft hij lezingen en biedt hij scholen begeleiding bij curriculumontwerp, Close Reading en het invoeren van de Enigma-aanpak. Hij schreef samen met Eva Naaijkens de boeken: En wat als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven (voor po en vo), de school als werkplaats en Bijna alles wat je moet weten over thematisch onderwijs. 

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Is er eigenlijk een verschil tussen pedagogiek en didactiek?

30 januari 2025 Didactiek en Pedagogiek 46:07

Voor sommige collega’s staat pedagogiek ver boven didactiek. Zonder relatie geen inhoud. Terwijl anderen het net zo gemakkelijk omdraaien en daar ook valide argumenten voor aandragen. Zoals het gegeven dat de verbinding tussen leerling en docent ook een derde variabele kent, namelijk de inhoud (kennis) waar het omdraait op school. Of dat gelijkwaardigheid pedagogisch gezien helemaal niet kan bestaan. Immers, de relatie tussen docent en leerling is fundamenteel asymmetrisch vanwege het verschil in kennis, ervaring, kunde en doelstelling. Volgens mijn gasten is het echter tijd om de brug te slaan en te zoeken naar overeenkomsten. Praten we eigenlijk niet steeds (onbewust) over hetzelfde? Is didactiek niet inherent verbonden aan pedagogiek en is het daarom niet veel raadzamer om de brug te slaan tussen deze twee basisconcepten in het onderwijs? En hoe kan je dat dan doen? Hier praat ik over door met Ismail Aghzanay en Taco Visser!

Meer over mijn gasten:

Ismail Aghzanay is van huis uit leraar Engels. Hij heeft lesgegeven in het PO, VO en MBO en is ook schoolleider geweest in het onderwijs. Hij verzorgt trainingen, lezingen en workshops rondom o.a. kansengelijkheid en schoolculturen. Ook is Ismail een van de auteurs van het boek Het Geheim van de Leraar en tot 2x toe leraar van het jaar geweest.

Taco Visser was leraar in het VO, hoofd- en eindredacteur, lerarenopleider en docent pedagogiek aan de UU, onderwijsadviseur en schooldirecteur. Momenteel is hij rector en docent van de schoolleiders-opleiding ATTC te Hilversum, van waaruit hij ook de podcast ‘Onderwijs leiden met hart en ziel’ host.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

En nu? De mens als bedreigde diersoort

26 januari 2025 Filosofie en Verdieping

Het gaat niet goed met de mens en onze planeet stelt Jan Bransen. Zo stapelen we crisis op crisis en slagen we er maar niet in om aan oplossingen te werken. We zitten vast in een hardnekkige manier van denken die ons niet verder helpt. Het is tijd om hier wat aan te doen, maar wat dan? En hoe? Volgens mijn gast is het hoog tijd anders te leren denken. En dit onderstreept het belang van filosofie: we hebben het nodig om onszelf goede vragen te leren stellen, samen na te denken en op onderzoek uit te gaan. En dit is verreweg van passief, maar juist een zeer actie-gerichte activiteit!

Jan Bransen is hoogleraar filosofie van de gedragswetenschappen aan de Radboud Universiteit. Jan is onder andere auteur van Laat je niets wijsmaken (winnaar van de Socrates wisselbeker in 2014) en Gevormd of vervormd waarin hij een pleidooi houdt voor ander onderwijs. In zijn nieuwste werk En nu? De mens als bedreigde diersoort houdt Jan een pleidooi om uit je stoel te stappen en al filosoferend de wereld te verkennen. Hij helpt je hierbij door elf mentaliteitsveranderingen te introduceren als wegwijzer voor bovenstaande zoektocht.

Het muziekfragment Le temps de vivre kan je hier ook nog even terugluisteren!

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe geef je een effectieve en kennisrijke leesles op de basisschool?

17 november 2024 Didactiek en Pedagogiek 45:44

Heleen Buhrs werkt als leerkracht en expert-leerkracht begrijpend lezen op de Alan Turingschool in Amsterdam. Recent kwam haar boek uit Effectief leesonderwijs in de praktijk, een kennisrijke aanpak voor de basisschool. Hierin legt ze uit hoe je als leerkracht een goede begrijpend lezen les ontwerpt en doceert. Ze besteedt hierbij veel aandacht aan de opbouw van kennis bij leerlingen, het selecteren van goede teksten, de actieve verwerking van leerlingen tijdens de les en de monitoring van het leerproces in de klas.

Heleen bouwt haar betoog in deze podcast op aan de hand van jeugdliteratuur. We bespreken de kwaliteit van diverse teksten (en methodes) en Heleen beschrijft stap voor stap wat er nodig is om een goede les te geven.

Een selectie van de besproken boeken vind je hieronder:

Piratenzoon door Rob Ruggenberg

Gedicht van Willem Wilmink (over Napoleon)

Winterijs van Peter van Gestel

Wat een goede tekst! Gids voor schrijven in 10 genres voor het basisonderwijs

Over alles. Van wolken tot Romeinse cijfers en van atomen tot schroeven

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Is het tijd voor opvoedend onderwijs?

27 oktober 2024 Filosofie en Verdieping 1:09:15

Onze maatschappij wordt steeds individualistischer en dat is ook merkbaar in het onderwijs. Leren draait steeds meer om de leerling, zijn eigen interesse, ‘vorming’, nieuwsgierigheid en drijfveren. Denk bijvoorbeeld aan de grote aandacht voor motivatie en talent. Piet van der Ploeg is onderwijsfilosoof en omschrijft deze beweging als een vorm van ‘verzelving’. De vraag is echter wel of de consequenties van deze stille beweging goed is overdacht.

In deze podcast verkennen waar deze beweging zijn oorsprong in vindt, welke effecten het heeft op ons onderwijs en wat vraagt van de professionalisering van onderwijsprofessionals. Piet introduceert hiervoor een nieuwe term: opvoedend onderwijs. Wat is het verschil tussen indoctrinatie en onderwijs? Wat is het belang van kennis om te leren denken en jezelf te leren kennen? En hoe kunnen we de brug slaan tussen opvoeding en onderwijs? En ook burgerschap komt voorbij als thema!

Enkele bronnen die genoemd zijn in het gesprek:

Pedagogische inleidingen, theoretische pedagogiek

Wilna Meijer en filosofie: Onderwijs weer weten waarom

De artikelen van Piet van der Ploeg over burgerschap, onderwijs en filosofie zijn erg de moeite waard. Een overzicht hiervan vind je hier!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Begrijpend lezen in een doorlopende lijn

8 september 2024 Didactiek en Pedagogiek

Wanneer je als kind niet goed leert lezen, is het later zeer uitdagend om mee te kunnen komen in onze maatschappij. Leren lezen is een kerntaak voor elke basisschool. Leren lezen en het bevorderen van gelijke kansen zijn nauw aan elkaar verbonden. Toch is de kwaliteit van lesgeven op het gebied van lezen onder de maat. Nederland doet het vergeleken met andere landen elk jaar een beetje minder als het gaat om lezen. Steeds meer leerlingen hebben moeite met het begrijpen van een tekst. En dat heeft grote alledaagse gevolgen. Een recept van de dokter nalezen, een recept uit een kookboek doornemen of vacatures uitpluizen: mensen lezen de hele dag. Waar gaat het mis in het primair onderwijs? En bovenal: Hoe kunnen we het tij keren?

Voor een integrale aanpak op het gebied van begrijpend lezen is het nodig diverse factoren bij elkaar te brengen. Woordenschat, kennis van de wereld, hoogwaardige instructie en bovenal: een doorlopende lijn voor leerlingen. Over deze visie op lezen ga ik in gesprek met expert taal- en leesonderwijs Marita Eskes aan de hand van haar laatste boek: Begrijpend lezen in een doorlopende lijn.

Marita Eskes heeft gewerkt als leerkracht, leescoördinator en remedial teacher in het basisonderwijs. Ze is bekend als auteur van het boek Technisch lezen in een doorlopende lijn. Marita begeleidt basisscholen bij het versterken van de onderwijskwaliteit en het verbeteren van de leesresultaten samen met Marcel Schmeier. Check voor meer informatie: www.gewoongoedlesgeven.nl

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Is het tijd voor een digitale (r)evolutie in het onderwijs?

18 augustus 2024 Didactiek en Pedagogiek, Innoveren en Verbeteren 47:57

Digitalisering is niet meer weg te denken in ons onderwijs. Toch is de voorspelde radicale revolutie uitgebleven. Er is meer en meer aandacht voor krachtige didactiek gekoppeld aan wetenschappelijke inzichten over hoe leren werkt. Dit vraagt om een kritische herbezinning van de rol die digitalisering kan spelen in de klas. De didactiek bepaalt de ICT tool en niet andersom. De auteurs van het recent verschenen boek Wijze lessen, digitale didactiek hebben de meest recente inzichten rondom leren, digitalisering op een zeer prettige manier uitgewerkt in 12 bouwstenen.

Twee van de auteurs, Mitte Schroeven en Wouter Buelens bezochten eind mei de studio om het boek te bespreken. Ze houden een onderbouwd en gepassioneerd betoog voor een digitale evolutie! Een zeer toepasbaar perspectief voor iedereen die onderbouwd digitale keuzes in het klaslokaal wil maken om het leren te bevorderen. Het boek is gratis (!) te downloaden via deze link en te bestellen via de boekhandel. Veel luisterplezier!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!