rekenen

Wat bedoelen we met realistisch reken- en wiskundeonderwijs?

15 december 2024 Didactiek en Pedagogiek 45:22

Realistisch rekenonderwijs is een benadering waarbij de nadruk ligt op het toepassen van rekenvaardigheden in praktische, alledaagse situaties. In plaats van alleen abstracte sommen te maken, leren leerlingen hoe ze rekenen (en wiskunde) kunnen gebruiken in de echte wereld, bijvoorbeeld bij het plannen van een reis, het beheren van een budget of het oplossen van praktische problemen. Dit betekent dat er veel aandacht is voor het begrijpen van concepten, het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden en het verbinden van rekenen met andere vakken.

Realistisch rekenonderwijs in Nederland leidt in de laatste jaren ook tot discussie. Kritiek komt vooral van degenen die vinden dat de basisvaardigheden, zoals het snel en nauwkeurig kunnen rekenen zonder hulpmiddelen, niet voldoende aan bod komen. Anderen vragen zich af of deze visie op rekenen wellicht te abstract is en of het derhalve wel aansluit bij leerlingen. Wat is de stand van zaken in Nederland als het gaat om betekenisvol wiskunde- en rekenonderwijs? Hoe doen we het vergeleken met andere landen en wat is er nodig om het wiskunde- en rekenonderwijs naar een hoger plan te tillen?

In deze aflevering spreek ik met twee experts die ieder een zeer thuis zijn op het gebied van realistisch rekenonderwijs. Jenneken van der Mark is onderwijsadviseur, rekenspecialist en voorzitter van de NVORWO (Nederlandse Vereniging voor de Ontwikkeling van Reken-Wiskunde Onderwijs). Daarnaast is ze lid van het Expertisepunt Rekenen-Wiskunde. Paul Drijvers is hoogleraar didactiek van de wiskunde aan het Freudenthal Instituut van de Universiteit Utrecht, waar hij zich richt op de ontwikkeling van onderwijs in rekenen en wiskunde. Samen bespreken ze wat realistisch rekenen is en wat er nodig om stappen te zetten om het huidige rekenen en wiskundeonderwijs betekenisvol te verbeteren.

Bronnen en artikelen die in dit gesprek voorbijkomen vind je hieronder:

Basisschoolleerlingen rekenen in 2023 nog net zo goed als 20 jaar geleden

Leer ze rekenen!

Internationale reflecties op de Nederlandse didactiek van wiskunde en rekenen

Het tijdschrift Volgens Bartjens voor de praktijk van het wiskunde- en rekenonderwijs

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kijk je als onderwijsteam eens wat vaker in de spiegel?

29 september 2024 Samenwerken en Teamleren

In de afgelopen jaren heeft SKO West Friesland een zelfevaluatie methodiek ontwikkeld om de opbrengsten gericht op rekenen en lezen te verbeteren. SKO West Friesland is een schoolbestuur met 22 scholen. De zelfevaluatie is een ‘manier van werken’ en fungeert als spiegel om tussentijdse opbrengsten kritisch te analyseren en om vervolgens naar het eigen leerkracht handelen te kijken. Elke school binnen SKOWF werkt met deze methodiek en er wordt onderling veel uitgewisseld en van elkaar geleerd. De zelfevaluatie is in de kern simpel en bestaat uit vier steeds terugkomende fasen: verzamelen, integreren, interpreteren en handelen.

In deze aflevering praat ik over ontstaangeschiedenis, werkwijze en resultaten. Aan tafel zit Martin Ooijevaar, directeur onderwijs bij SKO WestFriesland. En Ilse Borst, leerkracht in groep 1/2. Ook deed Ilse onderzoek naar de werking van de zelfevaluatie in het kader van haar Master onderwijswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Ze schreef er haar stageonderzoek over.

In deze podcast hoor je diverse fragmenten waar collega’s van verschillende scholen aan het woord komen die werken met de zelfevaluatie. Ze delen ervaringen, reflecties en opbrengsten. Aan de hand deze ervaringen leggen we de werkwijze, onderliggende filosofie en opbrengsten zo concreet mogelijk uit. Ook delen we tips hoe scholen samen kunnen werken om te werken aan onderwijsverbetering.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Nieuwsgierig naar de visie op het jonge kind opgesteld door PCBO? Bekijk het bestand via deze link!

Hoe krijgen we jongeren (weer) geïnteresseerd in wiskunde?

10 maart 2024 Didactiek en Pedagogiek

Het kantoor van hoogleraar Joost Hulshof is uniek. In elke hoek zie je stapels wis- en natuurkunde boeken. Aan de muur hangen maar liefst twee krijtborden volgeschreven met formules, op het volle bureau vind je een indrukwekkende verzameling rubix cubes, fotolijstjes en allerlei gekke gebruiksvoorwerpen. Aan het plafond hangt een paraplu (“leuk om mee te rekenen!”). Het wordt gauw duidelijk: Hier word nagedacht in een andere taal: de taal van cijfers, formules, vergelijkingen en algebra.

Ik ben afgereisd naar mijn Alma mater: de Vrije Universiteit Amsterdam. Maar ik ben op een hele andere afdeling en in een voor mij toch redelijk onbekende en complexe wereld beland. De wereld van de wiskunde. Ik ben te gast bij prof. dr. Joost Hulshof. Hij bekleedt de leerstoel mathematical analysis. In deze podcast praten we over de schoonheid van wiskunde. Over nieuwsgierigheid, creativiteit en het toegankelijk maken van deze prachtige discipline bestaande uit cijfers, pizzapunten, rookwolken en vliegtuigen. Wiskunde is overal! Om dit te snappen moet je wel goed leren rekenen en de lat hoog leggen.

Joost gebruikt tal van voorbeelden en toepassingen om te laten zien hoe wiskunde in de dagelijkse wereld zichtbaar wordt en hoe leuk het is om met jongeren te puzzelen. Ook geeft hij concrete handvatten hoe we jongeren geïnteresseerd kunnen krijgen in de wiskunde. Om dat te bereiken is er wel iets nodig in het Nederlandse onderwijs! Bereid je voor op een uitgebreid en ontzettend leuk gesprek!

Kijk zeker eens op de website van Joost en check zijn oratie, of deze leuke filmpjes met uitleg.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat is er in Nederland met ons rekenonderwijs aan de hand?

13 september 2023 Didactiek en Pedagogiek 0:48:12

Het rekenonderwijs in Nederland staat onder druk. De resultaten zijn niet goed en het blijft lastig het tij te keren. In deze podcast ga ik samen met Peter Langerak op zoek naar de onderliggende verklaringen. Nederland heeft bijvoorbeeld ontzettend veel rekendoelen. Daarnaast is ons rekenonderwijs te typeren als een monocultuur. Er is één onderliggende visie op rekenen die voor iedereen leidend is, ook al is hier veel kritiek op te geven. Robbert Dijkgraaf waarschuwde al in 2009 dat deze monocultuur zorgwekkend is, omdat het tot verarming leidt. Dat schreef hij in het het KNAW-rapport over rekenonderwijs. Daarin werd opgeroepen tot meer wetenschappelijk onderzoek naar rekenonderwijs: stimuleer onderzoek naar rekenonderwijs en vergroot het palet van het onderzoek. Hoog tijd om in 2023 pas op de plaats te maken en te bepalen waar we nu als samenleving staan als het gaat om kinderen goed te leren rekenen.

Peter Langerak is onderwijspedagoog bij het Nederlands Mathematisch Instituut. Peter begeleidt scholen in het gebruik van de methode Foutloos Rekenen, ontwikkelt de methode door zodat het een volledige basisschoolmethode wordt en doet een promotieonderzoek aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Hieronder nog wat interessante leessuggesties:

Hoe bouwt het team van basisschool De Ark in Hensbroek aan een rijke leeromgeving?

15 augustus 2022 Didactiek en Pedagogiek 00:26:40

In deze podcast zit ik aan tafel bij Jenny van der Werff, Annemieke Schuit en Frank Knijn. Jenny is leerkracht van groep 6, 7 en 8. Annemieke geeft les aan groep 3 en Frank is schooldirecteur. Basisschool De Ark is onderdeel van SKO West Friesland. De school ligt in een klein dorp, Hensbroek, in de kop van Noord-Holland. De Ark is een bijzondere school omdat ze bewust en beredeneert werken aan leerruimte voor iedere leerling. Zo worden leerlingen elke dag uitgedaagd om op een creatieve manier aan de slag te gaan. Er is van alles te doen rondom maakonderwijs (bouwen, schilderen, techniek, samen spelen) en gekoppelde interessante opdrachten. Deze onderwijsvisie is sterk gekoppeld aan de permanente aandacht voor de basisvaardigheden lezen, schrijven, rekenen en wereldoriëntatie. Langs een helder ritme en vaste dagindeling werken en leren de kinderen. Rust, reinheid en regelmaat dus! Wat de school ook bijzonder maakt is de binding met het dorp, leefomgeving en bijbehorende tradities. Iets waar De Ark zijn identiteit aan ontleent.

Tijdens de podcast refereer ik enkele malen naar een onderzoeksposter. De poster is op de website te bekijken. Ter informatie: deze poster is het resultaat van een al langere samenwerking tussen SKO West Friesland en mijzelf.

Waarom moeten leerkrachten met leerlingen leren praten over rekenen? Tjipcast 183 met Jarise Kaskens

19 juni 2022 Didactiek en Pedagogiek 00:41:32

Jarise Kaskens promoveerde in januari 2022 op een proefschrift over de rekenontwikkeling en onderwijsbehoeften van leerlingen vanuit het perspectief van het voeren zogenaamde rekengesprekken door leraren. Met dit onderzoek is er meer inzicht gekomen in hoe leerling- leraar factoren de rekenontwikkeling van leerlingen kunnen beïnvloeden. Bovendien blijkt er een directe relatie te bestaan tussen het zelfbeeld van de leerling ten aanzien van zijn ‘rekenkunsten’ en de geautomatiseerde basiskennis.

Eén hulpmiddel voor ‘betere rekenresultaten’ is het voeren van rekengesprekken met kinderen. Hier gaan we uitgebreid op in tijdens de podcast. Ook bespreken we stapsgewijs de uitkomsten van het promotieonderzoek en verkennen we hoe dit soort ‘rekengesprekken’ kunnen plaatsvinden in het klaslokaal.

Jarise is hogeschool hoofddocent onderzoeker en projectleider aan de Hogeschool Windesheim. Behalve haar proefschrift publiceerde ze diverse artikelen over het voeren van rekengesprekken. Een artikel dat verscheen in JSW, kun je hier tijdelijk gratis downloaden! En het handboek dat Jarise maakte over dit type rekengesprekken is via deze link te bestellen.

Hoe verklein je de kansenongelijkheid door te werken aan het vakmanschap van de leraar?

14 februari 2022 Didactiek en Pedagogiek, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 53:31

In de studio is Debbie Dussel. Leerkracht op basisschool De Polsstok in Amsterdam en kerndocent/ rekenspecialist bij Academica University of Applied Sciences. Debbie geeft inmiddels twintig jaar les in Amsterdam Zuidoost. In deze podcast praten we over de relatie tussen gelijke kansen en sterk vakmanschap van de leraar. We hebben het over het belang van een kennisrijk curriculum, de balans tussen didactiek en pedagogiek, ‘evidence informed’ werken en hoe je je continue kunt blijven verbeteren als onderwijsprofessional. Luister of kijk nu!

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken:

Check zeker ook de boeken die voorbijkomen in ons gesprek:

Is het tijd dat de pabo-opleidingen in Nederland kritisch in de spiegel kijken? Tjipcast 143 met Anna Bosman

24 september 2021 Didactiek en Pedagogiek, Leiderschap en Verandermanagement 00:47:03

In Tjipcast 143 ontmoet ik prof. dr. Anna Bosman. Hoogleraar dynamiek van leren en ontwikkeling aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Directeur van het onderwijsinstituut Pedagogische Wetenschappen en Onderwijskunde en lid van het team red het onderwijs. Het onderwijs in Nederland ligt onder een vergrootglas. Met name in het basisonderwijs (PO) spelen er urgente vragen rondom de onderwijskwaliteit en de dalende resultaten op het gebied van lezen, schrijven en rekenen. Met daarbovenop een oplopend tekort aan geschoolde leraren. Volgens Anna Bosman is het daarom extra belangrijk ons te richten op de kerntaken op school. En dat kan alleen maar met leraren die optimaal worden voorbereid om in de klas les te geven. Als expert, niet als coach. Met veel aandacht voor klassikale instructie en begeleiding in de praktijk.

Helaas slagen pabo-opleidingen hier in Nederland onvoldoende in. Hoe komt dat? In deze podcast verkennen we welke rol de pabo-opleidingen hebben in de huidige onderwijsproblematiek. Zijn deze opleidingsinstituten voor basisschoolleraren bijvoorbeeld wel expliciet genoeg over wat het doel van onderwijs dient te zijn? Waarom besteden ze relatief weinig aandacht aan het overdragen van wetenschappelijk onderbouwde lesmethoden? En welk motief hebben deze opleidingen om zich bijvoorbeeld te verbinden aan 21ste-eeuwse vaardigheden in de klas? Iets dat wetenschappelijk gezien sterk ter discussie staat en waarvan je kunt afvragen of het zinvol is om tijd aan besteden tot en met groep 8. Luister nu naar een belangrijk gesprek over onderwijs in Nederland en wat er nodig is om de problemen anno nu aan te pakken.

Via onderstaande link bekijk je ons gesprek op YouTube:

Vergeet je niet te abonneren op het YouTube kanaal en mis niks.

Hoe komt het dat zoveel Nederlandse kinderen minder goed kunnen rekenen en schrijven? Tjipcast 120 met Sezgin Cihangir

25 april 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:56:17

In deze podcast ga ik in gesprek met Sezgin Cihangir, directeur van het Nederlands Mathematisch Instituut en voorvechter van beter reken- en leesonderwijs op de basisschool. Sezgin schrijft regelmatig over de staat van het onderwijs in Nederland. Eén van de punten die mij opviel is zijn constatering dat ‘pure wiskunde’ en aandacht voor cijfers stilaan verdwijnen en vervangen worden door ingewikkelde en complexe talige opdrachten voor kinderen. Het lijkt er zelfs op dat we bepaalde aspecten van rekenen ouderwets zijn gaan vinden. Helaas met negatieve gevolgen: kinderen rekenen (en lezen) jarenlang op rij steeds een beetje minder. Hoe is deze neergaande trend te verklaren? En belangrijker: Hoe is het op te lossen en wat vraagt dat van ons als samenleving, school en maatschappij? In deze podcast staan de volgende vragen centraal:

  • Hoe is het gesteld met het rekenonderwijs in Nederland?
  • Waar liggen de grootste zorgen en problemen?
  • Wat zijn kansrijke oplossingen?
  • Welke inspanning is nodig voor leerkrachten en scholen?
  • Zijn de rekenprincipes van vroeger achterhaald en ouderwets?
  • Hoe kan je kinderen foutloos leren rekenen? Wat is hier voor nodig?
  • Het Nederlands Mathematisch Instituut is ook initiatiefnemer van foutloos rekenen, een organisatie dat kinderen helpt bij het leren rekenen. Wat doen jullie hier dat werkt?
  • Je noemde de organisatie foutloos rekenen ook wel eens gekscherend een ‘schadeherstelbedrijf‘. Is het niet tijd dat deze lesmethode meer aandacht krijgt in Nederland?

Boeken en links die besproken worden in deze podcast:

  • Euclides Elements
  • Check voor meer informatie over foutloos rekenen, praktijkvoorbeelden en casuïstiek hun website (deze link is op geen enkele manier gesponsord)
  • Het boek waar Sezgin naar refereert is nog niet te koop helaas.

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Is het tijd om afscheid te nemen van het label hoogbegaafdheid? Tjipcast 107 met Lianne Hoogeveen

21 februari 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:47:37

In deze podcast ontmoet ik Lianne Hoogeveen, expert op het gebied van hoogbegaafdheid en hoogbegaafd onderwijs. We gaan in gesprek over een complex thema binnen het basis- en voortgezet onderwijs: uitzonderlijke intelligentie. Wat bedoelen we hier eigenlijk mee? En kan een school een leeromgeving bieden voor deze groep kinderen die aantrekkelijk en uitdagend is? In de afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor hoogbegaafdheid. Maar er zijn ook nog veel vragen. Zo staat de definitie van hoogbegaafdheid wetenschappelijk ter discussie, is er ook sprake van scepsis (alweer een label) en is er veel verschil tussen scholen in termen van passend aanbod. Hoog tijd om hier dieper op in te gaan.

Volgens Lianne Hoogeveen is het uiterst belangrijk deze groep kinderen in het reguliere onderwijs niet ‘over te slaan’ of te bagataliseren. Het gaat hier om een groep kinderen die kwetsbaar zijn. Zo spreekt Lianne over risico’s in termen van depressie, eenzaamheid, welbevinden en sociale ontwikkeling. Soms zijn ouders zelfs ten einde raad. Vandaag de dag is het mogelijk kinderen ‘aan te merken’ als hoogbegaafd (HB). Vaak middels een vorm van testen en observeren. Dit opent de deuren naar beter afgestemd onderwijs en is voor veel ouders en kinderen een belangrijke eerste stap. Scholen vragen ook om zo’n externe beoordeling. Helaas met een soms eenzijdige focus op de IQ score. Ook hangt er af van de medewerking van ouders, zo zijn de kosten voor zo’n test ook een mogelijke drempel. En behalve een IQ test zijn er meer aspecten relevant als het gaat om hoogbegaafdheid. Het is volgens Lianne zelfs de vraag of dit label bevordelijk is voor kinderen en ouders. Moeten we als samenleving niet nog verder durven te kijken dan een label? En hoe past hoogbegaafdheid dan binnen het huidige reguliere onderwijs?

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Meer informatie over het werk van Lianne:

Lianne Hoogeveen is hoofdopleider van de Radboud International Training on High Ability, die opleidt  tot ‘ECHA-Specialist in Gifted Education’ aan het Radboud Centrum voor Sociale Wetenschappen. Ook is ze werkzaam bij CBO Talent Development als GZ-psycholoog. Binnen de Pedagogische Wetenschappen aan de Radboud Universiteit coördineert zij de masterspecialisatie ‘Gifted Education’. Daarnaast doceert zij in zowel de Bachelor als Master Pedagogische Wetenschappen. Ze maakt deel uit van de onderzoeksgroep RATiO, die deel uitmaakt van het  Behavioral Science Institute (BSI) van de Radboud Universiteit, en van daaruit betrokken bij wetenschappelijk onderzoek op het gebied van hoogbegaafdheid, in samenwerking met collega’s van binnen- en buitenlandse universiteiten. Sinds september 2020 is Lianne Hoogeveen voorzitter van de European Council for High Ability (ECHA).