verandermanagement

Wat levert waarderend leren als veranderaanpak op in een school?

Hoe krijg je een school écht in beweging zonder wéér een nieuw project, plan of werkgroep te starten? In deze gaan we dieper in op het concept van waarderend leren (ook wel appreciative inquiry) als veranderaanpak voor scholen. Een praktische, positieve en onderzoekende aanpak. Bijvoorbeeld door op zoek te gaan van positieve ‘kiemen’ van de gewenste verandering en dat vervolgens te versterken. Of door niet alleen een probleem te analyseren, maar ook te zoeken naar plekken waar collega’s er wel in slagen succesvol te zijn. Ik spreek hierover met Eefje Teeuwisse en Stefan van Langevelde, auteurs van het boek Waarderend leren als veranderaanpak. Een boek dat dieper ingaat op de werkende principes achter waarderend leren als motor voor verandering. We bespreken diverse voorbeelden uit de onderwijspraktijk die laten zien hoe je hiermee aan de slag kunt gaan.

Wat kan je verwachten?

🔍 Kijk naar wat werkt: Waarderend leren richt zich op momenten waarop het al wél lukt, en benut die inzichten als motor voor verandering.

🔄 Veranderen als proces: Geen zwaar project met plannen en stuurgroepen, maar beweging vanuit professionals zelf: waar zit energie en eigenaarschap? Waarom lukt het hun wel?

🌱 Kleine stappen, groot perspectief: Formuleer een inspirerende toekomst en werk daar naartoe met haalbare, directe acties.

🤝 Samen leren: Door lesbezoeken, onderzoekende dialoog en voorbeelden te delen ontstaat professionele groei en draagvlak voor verandering.

🗣️ Taal maakt verschil: Positieve, waarderende gesprekken creëren energie, versterken motivatie en helpen teams vooruit.

Deze podcast wordt mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Duurzame ontwikkeling van de school als professionele leergemeenschap

Dit is een nieuwe aflevering in de podcastreeks over werken in het onderwijs, gemaakt op uitnodiging van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). In deze aflevering ga ik in gesprek met Loes de Jong en Tim Neutelings. Loes is trainer en onderzoeker bij Risbo. Tim is rector van het Porta Mosana College in Maastricht. We gaan in gesprek over de vraag: ‘Hoe ziet de duurzame ontwikkeling van een school als professionele leergemeenschap (PLG) eruit?’ Aanleiding vormt het NRO-onderzoeksproject ‘Duurzame ontwikkeling van de school als professionele leergemeenschap‘. Vind je dit interessant? Houd de Tjipcast dan in de gaten!

Belangrijkste linkjes en bronnen van de aflevering:

Het NRO heeft rondom dit onderwerp ook andere relevante bronnen beschikbaar:

Meer weten over de podcastreeks?

Deze serie maak ik op uitnodiging van het Nationaal Regieorgaan onderwijsonderzoek (NRO) en de programmacommissie Werken in het onderwijs. In elke aflevering ga ik met een onderzoeker en een onderwijsprofessional in gesprek over een wetenschappelijk onderzoek, waarbij we van gedachten wisselen over wat het thema betekent voor het werk in de onderwijspraktijk. Deze podcast heeft als doel om de dialoog tussen praktijk en wetenschap te versterken door verschillende perspectieven en ervaringen te delen. Heb je vragen? We horen het graag. Laat een reactie achter via tjipcast.nl/vraag.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat is de rol van schoolleiderschap bij duurzame onderwijsverandering?

Dit is de tweede aflevering van een podcastreeks over werken in het onderwijs die ik maak op uitnodiging van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). In deze aflevering ga ik in gesprek over de relatie tussen schoolleiderschap en duurzame organisatieverandering met onderzoeker Elske van den Boom-Muilenburg en programmamanager onderwijs en onderzoek Christel Wolterink. Samen bespreken we drie onderwerpen. Als eerste de verbinding tussen onderwijsverandering en de adaptatie en borging hiervan in de dagelijkse praktijk. Vervolgens spreken we uitgebreid over leiderschap in de school en hoe je kunt navigeren binnen een complexe onderwijsomgeving. Als laatste brengen we in kaart hoe je een duurzame professionele leergemeenschap (PLG) binnen de school verder kan ontwikkelen.

Aanleiding voor deze podcast is het NRO-onderzoek over de rol van schoolleiderschap bij duurzame onderwijsverandering en in het bijzonder het proefschrift van Elske. Inzichten uit haar proefschrift zijn verwerkt in het e-boek ‘Leiderschap voor onderwijsontwikkeling, van idee naar duurzame PLG’.   

Er volgen binnen het thema ‘Leiderschap’ nog enkele andere afleveringen. Ook binnen de thema’s ‘Bestuurlijk Vermogen’ en ‘Human Resource Development (HRD)’ zullen nog enkele afleveringen volgen. 

Vind je dit interessant? Houd de Tjipcast dan in de gaten!

Belangrijkste linkjes en bronnen van de aflevering:

Het NRO heeft rondom dit onderwerp ook andere relevante bronnen beschikbaar:

Meer weten over de podcastreeks?

Deze serie maak ik op uitnodiging van het Nationaal Regieorgaan onderwijsonderzoek (NRO) en de programmacommissie Werken in het onderwijs. In elke aflevering ga ik met een onderzoeker en een onderwijsprofessional in gesprek over een wetenschappelijk onderzoek, waarbij we van gedachten wisselen over wat het thema betekent voor het werk in de onderwijspraktijk. Deze podcast heeft als doel om de dialoog tussen praktijk en wetenschap te versterken door verschillende perspectieven en ervaringen te delen. Heb je vragen? We horen het graag. Laat een reactie achter via tjipcast.nl/vraag.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kan je minder verstorend veranderen in een organisatie?

Wanneer een organisatie aan de slag wilt (of moet) gaan met een veranderopgave is de hardnekkige neiging van managers en expert ‘snel’ te interveniëren. Zo starten organisaties maar al te graag met het formuleren van kernwaarden, gaan ze aan de slag met een nieuwe organisatiestructuur en stellen ze ‘oud’ leiderschap ter discussie. Het gevolg is meestal chaos, onduidelijkheid, minder betrokkenheid en neergang in het primaire proces. Dit geldt net zo goed voor een productiemaatschappij als binnen het onderwijs! Jan den Hollander houdt een zeer duidelijk pleidooi voor een alternatieve aanpak om dit te voorkomen. Door aan te sluiten bij de dagelijkse praktijk, scherp te observeren, te luisteren en verbinding te maken. Door de dynamiek van de organisatie beter te benutten is het volgens hem mogelijk slimmer, effectiever en plezieriger aan de slag te gaan.

Jan heeft meer dan 45 jaar werkervaring als adviseur en dat voel en hoor je in deze podcast. Over minder verstorend veranderen schreef hij een zeer lezenswaardig boek. Ga dat lezen als je bezig bent met veranderen in organisaties! We praten onder andere over complexiteit, leiderschap, managementlagen, verstoringen, meters maken en het uitwerken van een krachtenveldenanalyse. Zeer bruikbare handvatten voor de dagelijkse praktijk!

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe werkt een pedagogisch-didactische benadering van curriculumontwikkeling?

Een curriculumverbetering realiseren kan uiteindelijk alleen slagen door middel van gedragsveranderingen van leraren. En dat vraagt meer kennis van zaken dan alleen de leerlijn of het onderwerp zelf zoals rekenen of leren lezen. Het is bij uitstek nodig na te denken over de meest kansrijke ‘verander’ aanpak in de school. Met name de schoolleider moet goed nadenken hoe hier leiding aan gegeven kan worden. Dit gaat vaker mis dan goed leert de ervaring. Hierover schreven Erik Meester en Sarah Bergsen recent een artikel met de titel: Een pedagogisch-didactische benadering van curriculumontwikkeling. Ze bundelen hier onder andere de inzichten uit de leergang curriculum ontwikkeling op school. Deze leergang (herregistratie voor schoolleiders) hebben wij gedrieën enkele jaren geleden ontwikkeld aan de Radboud Universiteit in samenwerking met RCSW.

In deze podcast gaan we in op startvraag: Wat is eigenlijk curriculum (ontwikkeling)? Waar dient men te beginnen? Vervolgens verkennen we vier concrete stappen om aan curriculumverbetering te werken: de analyse, het ontwerp, de evaluatie en natuurlijk de implementatie. We staan uitgebreid stil bij de Z-beweging, een praktisch en handig conceptueel model om specifiek en gericht met leraren aan de slag te gaan!

Erik Meester is docent en de grondlegger van de masteropleiding Curriculumontwikkeling voor Primair Onderwijs (CoPO) aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Sarah Bergsen is een ervaren schooldirecteur (a.i.) in het primair onderwijs en daarnaast als docent verbonden aan de opleiding Pedagogische Wetenschappen voor Primair Onderwijs (PWPO) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Bovenstaand artikel is verschenen in het tijdschrift BSM. Dit artikel is nog niet beschikbaar als PDF.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe werk je aan een programma?

Steeds meer organisaties kiezen voor een programmatische aanpak om aan de slag te gaan met complexe vraagstukken. Dit biedt met name toegevoegde waarde wanneer het nodig is om over de grenzen van organisaties heen samen te werken, de opgave vooraf niet 100% scherp de definiëren is en er veel mensen bij zijn betrokken. Een programma vormgeven, sturen en er leiding aan geven vraagt specifieke kennis, vaardigheden en gereedschap. In deze podcast praten we over de kenmerken van een programma, de stadia van verkenning en opbouw, de uitvoering en uiteindelijke afbouw. We zoomen in op de leiderschapsbekwaamheden van een programmamanager en de vermogens die nodig zijn in de organisatie(s) om uiteindelijk impact te maken en waarde toe te voegen.

Te gast zijn Björn Prevaas en Niels van Loon. De schrijvers van het recent verschenen boek Werken aan Programma’s, handboek voor de programmamanager. In deze podcast bespreken we allerlei onderwerpen waarlangs het boek is opgebouwd. Denk aan het belang van een gedragen programmavisie, kenmerken van een programma, de definitie van doelen en baten, vooruitdenken over besluitvorming, tussentijds bijsturen, omgaan met complexiteit en hoe leiding te geven aan samenwerking.

Ik wil hun nieuwe boek van harte aanbevelen! Het is met recht een ‘handboek’ te noemen. Zo worden er veel concepten besproken, actuele literatuur toegelicht en aan de hand van diverse voorbeelden verdieping aanboden (met handige werkvormen!).

Vergeet zeker niet de eerdere aflevering over programmamanagement te checken met Björn en Niels!

Hieronder nog enkele boekentips als je meer wilt weten:

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat is er met onze taal aan de hand? Met Marijke Spanjersberg

Volgens Marijke Spanjersberg wordt onze taal meer en meer een binnenkant-taal. We praten graag en veel over wat er zich in onszelf en in de ander afspeelt. Coaches, adviseurs en guru’s doen ons bovendien geloven dat dit ontzettend belangrijk is om gelukkig te worden, beter samen te werken en impact te maken. Maar is dat eigenlijk wel zo? En hoe komt het dat deze binnen-kant taal zo’n grote aantrekkingskracht heeft? In haar boek ‘Tussentaal‘ geeft Marijke een kritische reflectie op het gebruik van internaliserende en psychologiserende taal als uitdrukking van het dominante paradigma dat de oplossing voor het probleem in het individu zelf ligt. Zou het ook anders kunnen? Is het mogelijk om taal te bedenken die meer uitdrukking geeft aan wat tussen mensen afspeelt en hoe zou deze taal dan klinken?

Samenwerken over de grenzen van organisaties heen: Hoe doe je dat?

Steeds vaker kijken organisaties over hun grenzen heen om antwoord te geven op urgente maatschappelijke vraagstukken. Allianties kunnen vormen is hierin een belangrijke voorwaarde. Ideeën beginnen vaak klein, maar kunnen uitgroeien tot internationale bewegingen, met grote impact. Over deze beweging, de onderliggende principes en de paradoxen die hierbij in de praktijk naar voren komen schreef hoogleraar Jaap Boonstra met Marcos Eguiguren een nieuw boek. In deze podcast bespreken we de uitgangspunten en werking van maatschappelijke allianties. Ook bespreken we diverse praktijkvoorbeelden, nationaal en internationaal. Tot slot behandelen we twaalf paradoxen die helpen om de dynamiek en levensfasen van allianties beter te begrijpen en te begeleiden.

Destructief leiderschap in organisaties

We praten graag over inspirerende leiders, maar we hebben het een stuk minder over de schaduwkant van leiderschap. Slecht leiderschap. Denk aan zelfverrijking, pestgedrag, verwaarlozing of nepotisme. In deze podcast praat ik hierover met Joost Kampen. Eerder schreef hij meerdere boeken over verwaarlozing in organisaties. We gaan uitgebreid in op de kenmerken van destructief leiderschap, de relatie met verandermanagement en de effecten op organisaties. Je kunt zijn nieuwe boek hier direct bestellen.

Wat zijn de organisatiekenmerken van een goed presterende schoolorganisatie?

Goed onderwijs aanbieden aan leerlingen kan niet zonder een optimaal functionerende schoolorganisatie. Gek genoeg gaat er hier vandaag de dag weinig over als bijvoorbeeld de dalende lees- of rekenvaardigheid van leerlingen in het basisonderwijs ter sprake komt. In deze podcast ga ik expliciet in op de relatie tussen de inrichting van schoolorganisatie met bijbehorend leiderschap en de dagelijkse leskwaliteit. Een school is immers ook een organisatie met een bijbehorende managementstructuur, rollen, dagelijkse taken, met een onderwijsleider en een positieve (of soms belemmerende) werkcultuur. Dit wordt zichtbaar in de kwaliteit van tussentijdse afstemming, het niveau van team leren (lesvoorbereiding, nabespreking, verbetering) en de wijze waarop besluiten genomen worden.

De vraag die in deze podcast centraal staat is of er bepaalde bouwstenen te onderscheiden zijn als het gaat om de kwaliteit van de schoolorganisatie. Wat hebben ‘goed’ presterende scholen met elkaar gemeen? Hoe hangt hun visie op onderwijs samen met de manier van organiseren? En wat weten we hierover uit wetenschappelijk onderzoek? Ik blik in deze podcast ook terug op de afgelopen podcast afleveringen en werk de bouwstenen stuk voor stuk uit. Veel van de voorbeelden komen uit het primair onderwijs. De rollen in deze aflevering zijn opgedraaid: Simon van der Veer interviewt mij (Tjip).

Voor meer informatie over de ‘vier’ vragen die ik behandel in de podcast, check zeker even dit artikel. Overigens is dit weer afkomstig van het gedachtegoed van Academica. Een (particuliere) hogeschool in Amsterdam waar schoolteams, onderwijsdirecteuren en leerkrachten een opleiding of leergang kunnen volgen gericht op high performance onderwijs, de brug met o.a. het HPO gedachtegoed is dan snel gemaakt! N.B. Dit is geen reclame.