wetenschap

Hoe kan de wetenschap de staat van ons onderwijs redden?

29 september 2025 Filosofie en Verdieping 41:02

De wetenschap draagt in onze moderne maatschappij de belofte om complexe vraagstukken te ontrafelen en richting te geven – en dat geldt net zo goed voor de uitdagingen in het onderwijs. Het onderwijs in Nederland verbeteren is een grote en urgente opgave, nu er veel zorgen zijn over dalende leerresultaten, mentale druk bij jongeren en de nog altijd toenemende kansenongelijkheid. Onderwijsonderzoek belooft antwoorden, maar in de praktijk blijkt het vaak lastig om uit te maken wat bewezen werkt, wat slechts een hype is en hoe leraren daar hun voordeel mee kunnen doen. Daarbij dienen onderwijswetenschappen ook kritisch in de spiegel durven kijken: hoe betrouwbaar, relevant en toepasbaar is hun eigen werk eigenlijk? Deze aflevering zoekt naar manieren waarop wetenschap en praktijk elkaar kunnen versterken, zonder in losse flodders van goedbedoeld beleid of een wirwar van tegenstrijdige studies te verzanden.

Hierover ga ik in gesprek met hoogleraar onderwijswetenschappen Martijn Meeter aan de Vrije Universiteit Amsterdam. We bespreken de stand van zaken van het onderwijsonderzoek. Waarom zijn onderwijs wetenschappers niet meer bezig met replicatie (herhalen van onderzoek om de betrouwbaarheid te vergroten)? En is er wel genoeg kritische reflectie op de claims die gemaakt worden? Wat werkt nu écht in de klas en hoe zorgen we ervoor dat deze kennis uit onderzoek niet in de la belandt, maar daadwerkelijk impact maakt en gebruikt wordt?

✨ Kernpunten uit de aflevering
📌 Er bestaat een grote kloof tussen wetenschappelijke bevindingen en de dagelijkse onderwijspraktijk.
📖 Richtlijnen en commissies, zoals in de medische wereld, kunnen duidelijkheid scheppen voor scholen.
🔁 Onderzoek dient vaker gerepliceerd te worden en toegankelijker zijn voor docenten.
🌱 Er is meer aandacht nodig voor doelen die lastig meetbaar zijn, zoals persoonsvorming en termen als ‘brede ontwikkeling’.

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe ziet de relatie tussen adaptief vermogen en toekomstbestendig leraarschap eruit?

25 september 2025 Leiderschap en Verandermanagement

Dit is de eerste aflevering van een podcastreeks over werken in het onderwijs die ik maak op uitnodiging van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). In deze aflevering staat de relatie tussen adaptief vermogen en toekomstbestendig leraarschap centraal. Samen met lector Wouter Schenke (Penta Nova) en docent Kees Verbeek (Jacobus Fruytier Scholengemeenschap) verkennen we hoe waardengericht leiderschap, professionele identiteit en collectieve reflectie bijdragen aan duurzame onderwijsontwikkeling.

Aanleiding vormt het NRO-onderzoek “Aankomst op uitzichtpunt: onderzoek naar adaptief vermogen in navigeren naar toekomstbestendig leraarschap”.

Er volgen binnen het thema ‘Leiderschap’ nog enkele andere afleveringen. Ook binnen de thema’s ‘Bestuurlijk Vermogen’ en ‘Human Resource Development (HRD)’ zullen enkele afleveringen volgen. 

Belangrijkste linkjes en bronnen van de aflevering:

Het NRO heeft rondom dit onderwerp ook andere relevante bronnen beschikbaar:

Meer weten over de podcastreeks?

Deze serie maak ik op uitnodiging van het Nationaal Regieorgaan onderwijsonderzoek (NRO) en de programmacommissie Werken in het onderwijs. In elke aflevering ga ik met een onderzoeker en een onderwijsprofessional in gesprek over een wetenschappelijk onderzoek, waarbij we van gedachten wisselen over wat het thema betekent voor het werk in de onderwijspraktijk. Deze podcast heeft als doel om de dialoog tussen praktijk en wetenschap te versterken door verschillende perspectieven en ervaringen te delen. Heb je vragen? We horen het graag. Laat een reactie achter via tjipcast.nl/vraag.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Gaat het in Nederland nog wel goedkomen met het kennisniveau van kinderen?

17 augustus 2025 Didactiek en Pedagogiek 44:15

Te gast in deze aflevering is Carla van Boxtel, hoogleraar vakdidactiek, in het bijzonder van geschiedenisonderwijs. Carla was projectleider van het peilingsonderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het kennisniveau van leerlingen in aardrijkskunde en geschiedenis. De uitkomsten zijn zorgwekkend: de prestaties van groep 8-leerlingen dalen. Kinderen scoren steeds slechter op deze vakken, en leerkrachten geven aan behoefte te hebben aan meer tijd en ondersteuning om goed les te kunnen geven. Als we hier ook de zorgwekkende trend van leesvaardigheden in Nederland bij betrekken ontstaat er een somber beeld. Bovendien leiden tal van (landelijke) inspanningen niet tot een trendbreuk. Lukt het ons als samenleving nog de neerwaartste spiraal te doorbreken? Wat zien we over het hoofd? Waar liggende aanknopingspunten om het patroon te doorbreken? En is dit haalbaar?

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door:

Klassewerkplek. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

En Wetenswaardig. Wil jij thematisch onderwijs realiseren, op basis van directe instructie, rijke teksten, en ook nog eens volledig kerndoel dekkend zijn? Wetenswaardig is een compleet uitgewerkte lesmethode voor leraren in het primair onderwijs. Nieuwsgierig? Kijk op www.wetenswaardig.nl voor meer informatie!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Onder welke omstandigheden zijn directe instructie en onderzoekend leren het meest effectief?

8 december 2024 Didactiek en Pedagogiek

Er is binnen het onderwijs al jaren een felle discussie over de meeste effectieve vorm van didactiek en lesgeven. Soms lijkt het wel alsof er twee kampen zijn die elkaar fel bestrijden, al dan niet met wetenschappelijke onderbouwing. Dit leidt overigens vaak tot verwarring bij leerkrachten. Want wat is nou wel of niet ‘evidence-informed’? Hoog tijd om hier eens uitgebreider bij stil te staan en een wetenschappelijke pas op de plaats te maken. Te gast in de studio is hoogleraar onderwijswetenschappen Ard Lazonder. Samen met vakgenoten schreef hij enkele belangrijke artikelen waarin de effectiviteit van beide methoden wordt vergeleken. In deze podcast neemt hij ons mee in de uitkomsten. Aan de hand van praktische voorbeelden en rijke wetenschappelijke ‘duiding’ maakt hij de balans op om de hoofdvraag te beantwoorden van deze podcast: Onder welke omstandigheden zijn directe instructie en onderzoekend leren het meest effectief?

In deze podcast worden verschillende artikelen en publicaties besproken. Hieronder staan de belangrijkste opgesomd:

Let’s talk evidence – The case for combining inquiry-based and direct instruction.

Beyond inquiry or direct instruction: Pressing issues for designing impactful science learning opportunities

Het is wellicht handig om de volledige publicatielijst van Ard te bezoeken, dat kan hier.

Inquiry and learning, by Chin and Duncan (2021)

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Waarom gaat leren niet vanzelf? 10 inzichten voor de leerkracht

20 mei 2024 Didactiek en Pedagogiek 1:06:35

In deze podcast ga ik in gesprek met Anna Bosman en Robin van Rijthoven. Ze vertaalde het befaamde onderwijsboek ‘Why don’t students like school?’ geschreven door cognitief psycholoog Daniel Willingham. Het boek geeft op onderzoek gebaseerde inzichten en onderbouwing hoe wij mensen leren en denken. Op basis van deze kennis biedt het boek 10 inzichten voor de leerkracht die direct toepasbaar zijn tijdens het lesgeven en in de klas.

Vragen die in deze podcast voorbijkomen zijn onder andere: Wat is het belang van achtergrondkennis wanneer we leren? Hoe komt het dat leren van nature ’traag’ is? Waarom is oefening en herhaling zo belangrijk? Waarin lijken leerlingen op elkaar en hoe kan je die overeenkomsten benutten tijdens het lesgeven? Waarom loont hard werken ten opzichte van natuurlijke aanleg? Is het zinvol om ICT te gebruiken tijdens instructie en herhaling? En natuurlijk nog veel meer!

Ik wil het boek van harte aanbevelen! Sterker nog, ik ben van mening dat iedereen die ‘iets met onderwijs doet’ baat heeft bij het lezen van dit boek. Bestel Waarom leren niet vanzelf gaat via deze link en je hebt het morgen in huis!

Robin van Rijthoven en Anna Bosman zijn beiden verbonden aan de eerste volledig universitaire lerarenopleiding voor het primair onderwijs, genaamd Pedagogische Wetenschappen van Primair Onderwijs (PWPO) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Wij zijn collega’s. Ik doceer in de Master Curriculum Ontwikkeling voor Primair Onderwijs (COPO) en verzorg samen met Erik Meester de leergang Curriculumontwikkeling op school voor schoolleiders.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

De dagelijkse praktijk van kennisrijk en thematisch onderwijs op de basisschool

17 december 2023 Didactiek en Pedagogiek 49:23

In deze podcast bespreken we de dagelijkse praktijk van het Nederlands Kennis Curriculum. Het Nederlands Kenniscurriculum (NKC) is een kennisgericht basisschoolcurriculum: een concrete en kennisgerichte invulling van de kerndoelen van het onderwijs in Nederland. Met het NKC kunnen scholen en leerkrachten zelfstandig hun onderwijs vormgeven. Hoe werkt dit in de praktijk? Hoe ga je er als team mee aan de slag? En hoe ziet de dagelijkse uitvoering eruit? Hierover praat ik met Wieteke de Wit, leerkracht op de Jan Ligthartschool in Arnhem. Ze is curriculum ontwikkelaar bij het NKC en Alex Koks. Projectleider van het Nederlands Kennis Kenniscurriculum (NKC) bij de School of Education and Society van Academica University of Applied Sciences. Expert op het gebied van curriculum implementatie en ontwikkeling in het PO.

Let op: Eerder dit jaar maakte in een speciale aflevering over de onderliggende bouwstenen van het NKC. Dit is aflevering 231 en is te bekijken via deze link.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

High performance onderwijs, wat is dat eigenlijk? Tjipcast 146 met Marcel Huijgens en Max van den Berg

24 oktober 2021 Didactiek en Pedagogiek, Leiderschap en Verandermanagement, Samenwerken en Teamleren 00:57:59

In deze podcast staat Openbare basisschool de Fonkel centraal in Tilburg. Ik ga over het functioneren van deze school in gesprek met onderwijsdirecteur Marcel Huijgens en leerkracht Max van den Berg. Sinds enkele jaren werken ze vanuit het gedachtegoed van High Performance Onderwijs. Het doel van het team is helder: gelijke kansen voor iedere leerling. De school heeft een enorme sprong gemaakt in de afgelopen jaren. Ondanks de onderwijsuitdagingen in de wijk waar de school staat. Denk dan bijvoorbeeld aan taalachterstand. Marcel en Max vertellen over hun aanpak, visie en methodiek. Ze koppelen het high performance gedachtegoed aan de kwaliteitsaanpak van Enigma. Hiermee weten ze een beweging in te zetten met hun team die leidt tot bijzondere resultaten.

Via onderstaande link bekijk je ons gesprek op YouTube:

Vergeet je niet te abonneren op het YouTube kanaal en mis niks.

In het gesprek worden een aantal bronnen genoemd en de visualisatiekaart komt enkele malen ter sprake. De kaart en de bronnen kan je hieronder raadplegen. Deze tekeningen zijn gemaakt door Paul van Hees. Check voor meer informatie over zijn werk: www.paulvanhees.nl

Andere bronnen die genoemd werden in het gesprek:

Wat meet een toets? En word je er slimmer van? Tjipcast 140 met Casper Hulshof, Frederike Jansen en Hessel Hettema

22 augustus 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:53:12

Casper Hulshof is een welbekende docent aan de studie Onderwijswetenschappen aan de Universiteit Utrecht, die Hessel en Frederike allebei hebben gevolgd. Zijn kritische perspectief op het onderwijs, maar vooral ook zijn humoristische en intrigerende colleges zijn hen bijgebleven. Aan het einde van zijn cursussen toetst Casper het liefst met meerkeuzevragen met drie antwoorden, maar waarom is deze manier van toetsing zijn favoriet? Wat meten toetsen? Wat zeggen cijfers? In deze laatste aflevering van het drieluik over de rol van de universiteit in de samenleving, nemen we de rol van toetsing binnen de universiteit onder de loep en bediscussiëren we persoonlijke voorkeuren en anekdotes.

Via onderstaande link bekijk je ons gesprek op YouTube:

Vergeet je niet te abonneren op het YouTube kanaal en mis niks.

Wat leer je als student op de universiteit? Tjipcast 139 met Henk Kummeling, Frederike Jansen en Hessel Hettema

15 augustus 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:46:52

In deze tweede aflevering uit een drieluik in samenwerking met studenten Hessel een Frederike nodigen we Henk Kummeling, rector magnificus van de Universiteit Utrecht uit aan tafel. Sinds 2018 bekleed hij deze functie, waarbij hij een beleid voert pro interdisciplinariteit, internationalisering, kleinschalig en intensief onderwijs. Tijdens het gesprek komt zijn persoonlijke passie voor verbinding tussen de universiteit en de maatschappij goed boven tafel en enthousiasme en anekdotes voeren de boventoon in deze aflevering. Wat zou de universiteit studenten moeten leren? In hoeverre word je aan de universiteit voorbereid voor de arbeidsmarkt? En hoe wordt persoonlijke ontwikkeling gestimuleerd binnen de universiteit?

Via onderstaande link bekijk je ons gesprek op YouTube:

Vergeet je niet te abonneren op het YouTube kanaal en mis niks.

Leven studenten in een ‘studentenbubbel’? Tjipcast 136 met Frederike Jansen en Hessel Hettema

18 juli 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:37:42

Er zijn nogal wat stigma’s rondom studenten, het studentenleven en de universiteit. Fenomenen als de zesjescultuur, feestbeesten en elitair zijn stereotypes die hand in hand lijken te gaan met het denkbeeld over het Nederlandse studentenleven. Hoe kijken studenten zelf tegen deze stigma’s aan? Zijn deze per se negatief? Leven studenten in een zogenaamde studentenbubbel? Wat komt er nou eigenlijk echt kijken bij studeren in deze tijd, gekenmerkt door sociale media, het leenstelsel en prestatiedruk. Deze Tjipcast aflevering is onderdeel van een drieluik in samenwerking met Hessel en Frederike (allebei student). We spreken over de rol van de universiteit in de samenleving, maar maken in deze eerste aflevering vooral kennis met hen, hun eigen ervaring met het studentenleven en de manier waarop zij over de rol van de universiteit binnen de maatschappij denken. Deze podcast is opgenomen in samenwerking met studievereniging onderwijswetenschappen en ALPO in Utrecht: VOCUS.

Via onderstaande link bekijk je ons gesprek op YouTube: