Didactiek en Pedagogiek

Instructie – Toetsen – Vakmanschap – Voorkennis – EDI – Veiligheid – Leren lezen – Herhalen – Leerlingvolgsysteem – Rekenen – Vertrouwen – Pesten – Maakonderwijs – Checken van begrip – Kennis – Toetsrevolutie – Formatief handelen – Stress – Nieuwsgierigheid

Waarom is het belangrijk om burgerschap een plek te geven in ons onderwijs? Tjipcast 117 met Hessel Nieuwelink

12 april 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:53:14

Vergeleken met andere Europese landen wordt er binnen het onderwijs in Nederland relatief weinig aandacht besteed aan thema’s als democratie, politiek en grondrechten. Het is zelfs zo dat Nederlandse kinderen weinig kennis hebben van deze thema’s. En dat is volgens mijn gast, lector Hessel Nieuwelink een zorgelijk ontwikkeling. Een oplossing waarover veel wordt gesproken de afgelopen jaren is ‘meer en beter’ burgerschapsonderwijs. Het blijkt dat sommige scholen worstelen met de uitvoering hiervan. Want wat is burgerschap eigenlijk? Hoe relateert meer aandacht voor burgerschap zich aan gelijke kansen (een term dit steeds vaker opduikt in het onderwijsdebat vandaag de dag)?

De aanleiding voor deze podcast is een opiniestuk dat ik schreef met Marcel Schmeier voor de onderwijsblog van NRC. Hierin nemen we juist stelling tegen burgerschap. We signaleren dat de overheid scholen steeds meer oplegt wat voor waarden ze moeten overdragen. En dus stelling neemt in wat ‘een goede burger’ is. Dit opent de deur naar politieke inmenging in het onderwijs, iets wat we zouden moeten voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan radicaal verschillende opvattingen over immigratie, geloof of duurzaamheid. Liever richten we ons op school op de overdracht van kennis, dan volgt actief burgerschap vanzelf.

Volgens Hessel Nieuwelink is deze redenering veel te kort door te bocht. Kennis over democratie en politiek gaat juist hand in hand gaan met burgerschapslessen. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Kennis is belangrijk, maar dat vraagt ook iets van docenten en scholen. Een onbelicht thema volgens hem. Maar wat moeten we dan doen als school en samenleving? Hierover ga ik met Hessel uitgebreid in gesprek. Behalve een reflectie op het opiniestuk en de huidige discussie in het onderwijsdebat bespreken we een aantal vragen:

  1. Wat bedoelen we eigenlijk met burgerschap?
  2. Waarom (en hoe) zou burgerschap ‘gevaarlijk’ kunnen zijn en waarom ook juist niet?
  3. Waarom is het belangrijk en noodzakelijk burgerschap een structureel onderdeel te laten zijn van ons onderwijs?
  4. Hoe hangt burgerschap volgens Hessel samen met gelijke kansen in het onderwijs
  5. Wat moet de overheid wel en ook niet doen in deze discussie?
  6. Wat zijn effectieve manieren om burgerschapslessen aan te bieden? Wat werkt wel en wat ook niet?
  7. En als sprake is van een bepaalde normativiteit, hoe gaan we daar als school dan mee om?

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Praktijkonderzoek naar ‘levensechte leereenheden’ bij ROC Aventus: Samenwerken binnen de Cleantech regio. Tjipcast 116

5 april 2021 Didactiek en Pedagogiek

Samen met docenten, werkveld en enkele onderzoekers maak ik een podcast drieluik over ‘levensechte leereenheden’ binnen het ROC Aventus. Aventus is een MBO instelling in de regio Apeldoorn – Deventer – Zutphen. Ze zetten interessante stappen in hun onderwijsontwikkeling, gericht op een duurzame verbinding met het werkveld. Vakmanschap staat hierin centraal. In deze podcast spreek ik met Hans Visser en Fokko de Gans, collega’s van Aventus. Ze vertellen meer over de uitvoering van werkend leren binnen het MBO. Zo werken ze nauw samen met ondernemingen binnen de clean tech regio. Duurzaamheid en technologie spelen hierin een belangrijke rol. Hoe kan je bijvoorbeeld de afvalberg van elektrische apparatuur terugdringen? Hoe kan je slim en duurzaam bouwen met recyclede materialen? En wat kunnen ROC studenten hierin betekenen? Dit vraagt meer flexibilisering van Aventus zelf. Sommige studenten en bedrijven willen bijvoorbeeld ook in het weekend werken. Of een specifiek keuzedeel gericht op duurzaamheid eerder volgen in het bestaande curriculum. Kan een school dat organiseren? En hoe geven docenten hun lessen dan vorm? Ook op een ‘nieuwe’ manier of spelen hier nog lastige klassieke didactische uitdagingen waar nog niet altijd een antwoord op is? Luister nu!

Vooraankondiging: Praktijkonderzoek naar ‘levensechte leereenheden’ bij ROC Aventus

31 maart 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:06:22

Samen met docenten, werkveld en enkele onderzoekers maak ik een podcast drieluik over ‘levensechte leereenheden’ binnen het ROC Aventus. Aventus is een MBO instelling in de regio Apeldoorn – Deventer – Zutphen. Ze zetten interessante stappen in hun onderwijsontwikkeling, gericht op een duurzame verbinding met het werkveld. Vakmanschap staat hierin centraal. In deze teaser van 6 minuten blikken we vooruit op dit onderzoek. Hans Visser en Fokko de Gans, collega’s van Aventus, komen kort aan het woord en vertellen meer over hun visie op leren en de dagelijkse praktische uitvoering. Vanaf volgende week kun je luisteren naar het gehele gesprek en daarna volgen nog twee podcasts over dit thema!

Terugblik op de podcast met Gert Biesta over een levenlang leren. Tjipcast 113 met Floor van Venrooij en Ellen van Vugt

17 maart 2021 Didactiek en Pedagogiek, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 00:38:54

Twee weken geleden verscheen de podcast over een levenlang leren met prof. Gert Biesta. Ik kreeg hier veel reacties op! Ook leverde het weer een aantal nieuwe vragen op. Dat was voor ons genoeg reden om op deze podcast terug te blikken en enkele inzichten te bespreken. En dat doe ik met collega podcastmakers Floor van Venrooij en Ellen van Vugt. Thema’s die we bespreken zijn: Hoe bereik je als samenleving juist die mensen die van nature niet ‘graag’ naar school gaan, een training volgen of zich aanmelden voor scholing? Waarom (en hoe) wil de overheid eigenlijk een levenlang leren mogelijk maken? En kan een levenlang leren ongemerkt ook druk genereren bij professionals? Daarnaast spreken we in Corona tijden al snel over leerachterstand, maar klopt dat woord eigenlijk wel? Volgens Biesta is leren immers een ‘leeg begrip’. Is het niet beter om over een schoolachterstand of curriculumachterstand te spreken? Luister nu naar een echte ‘napraat’ podcast!

Een levenlang leren klinkt prachtig: maar wat bedoelen we hier eigenlijk mee? Tjipcast 110 met Gert Biesta

7 maart 2021 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 54:09

In deze podcast spreek ik uitgebreid met Gert Biesta over de betekenis van een levenlang leren. Gert is momenteel professor of public education aan de universiteit van Ireland in Maynooth en bekleedt een vergelijkbare leerstoel aan de universiteit van Edinburhough. Maar eigenlijk reist hij de wereld over om les te geven, onderzoek te doen en te schrijven. Hij in de wereld van onderwijs en leren een autoriteit. Zo introduceerde hij de veelgebruikte drieslag in onderwijs, kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. In zijn algemeenheid verbindt Biesta onderwijsfilosofie en pedagogiek om zo onderwijsactiviteiten te bestuderen en te omschrijven. Minder bekend is zijn studie en werk naar een leven lang leren. Een belangrijk uitgangspunt als het gaat om beleidsvorming in Nederland gericht op participatie, innovatie van werk en duurzame inzetbaarheid van mensen. En daarmee is er ook hier een duidelijke verbinding met onderwijs. Vragen die we in deze podcast bespreken zijn onder andere:

  • Welke verantwoordelijkheid heeft een overheid om een volwassenen de kans te bieden om zich te blijven ontwikkelen en te professionaliseren?
  • Is leren een recht voor mensen, of een plicht?
  • En als het nu iets is dat vooral bij de mensen zelf ligt, wat doen we dan met mensen die we niet bereiken?
  • Waar is volwassenen onderwijs en educatie in een samenleving nu eigenlijk voor bedoeld?
  • Waar hebben we het eigenlijk over als we spreken over leren? Is het een woord wat nog betekenis heeft?
  • Waar zit het contrast tussen onderwijs en leren? Halen we deze begrippen niet snel door elkaar?
  • Bij bovenstaande thema’s is het noodzakelijk te verkennen: Wat is nu eigenlijk een leven lang leren? Hoe vullen we dat in? Hoe ook niet?
  • Wat betekent bovenstaande verkenning voor ons land? Waar moeten we mee aan de slag?

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Gert Biesta heeft een aantal prachtige boeken geschreven. Je kunt deze vinden op de boekenplank.

Op weg naar de verkiezingen: over Onderwijs. Tjipcast 109 met Annet Kil, Ellen van Gaalen en Patrick Banis

3 maart 2021 Didactiek en Pedagogiek, Leiderschap en Verandermanagement 39:59

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart 2021 maak ik in opdracht van het CAOP, kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken, drie podcasts over het onderwijs, de zorg en de arbeidsmarkt. Wat zijn de toekomstige urgente vraagstukken? Welke ontwikkelingen zijn relevant voor een nieuw te vormen kabinet? Hoe komen we sterker uit de huidige coronapandemie? 

In deze podcast staat het onderwijs centraal. We bespreken drie thema’s: het lerarentekort, onderwijs na corona en kansenongelijkheid. Met als terugkerende vraag: Wat is de rol van de overheid als het gaat om sterk onderwijs in Nederland? Dit bespreek ik met Annet Kil, voorzitter college van bestuur van de Gooische Scholen Federatie, Ellen van Gaalen, journalist bij het Algemeen Dagblad, en Patrick Banis, directeur arbeidsmarkt bij het CAOP.

Samenwerken in Coronatijd: Hoe hou je de (digitale) verbinding? Tjipcast 108 met Ellen van Vugt, Floor van Venrooij en Peter Loonen

28 februari 2021 Didactiek en Pedagogiek, Leiderschap en Verandermanagement, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling, Samenwerken en Teamleren 00:28:17

In deze podcast verken ik samen met Ellen van Vugt, Floor van Venrooij en Peter Loonen welke bouwstenen belangrijk zijn om als teams (digitaal) samen te werken. Sinds maart 2020 werken bijna alle onderwijsprofessionals radicaal anders. Van basisonderwijs tot MBO en universiteit. Zo werken we al bijna één jaar veel meer vanuit huis, zijn we minder op school en ontmoeten teams elkaar veelal online voor vergaderingen, overleggen en werksessies. Dit leidt tot nieuwe uitdagingen in termen van samenwerken. Hoe hou je als (school) team de verbinding nu bijna alle werkoverleggen online zijn? Ook informeel bijpraten gaat online en wat te denken van voortgangsgesprekken, de begeleiding van zij-instromers of de afstemming met stageplekken voor MBO of HBO studenten? Dit is niet altijd makkelijk. Al is het maar vanwege het feit dat niet alle vormen van interactie geschikt zijn voor een zoom of microsoft teams overleg. Desalniettemin blijven sterke teams ontzettend belangrijk voor de kwaliteit van onderwijs. Hoe werk je in 2021 aan sterke teams? Welke lessen kunnen we al trekken? Welke valkuilen zijn er en waar kan je als schoolleider en teamlid op letten? Luister mee naar een gesprek met Ellen, Floor (allebei docent / leerkracht), Peter Loonen en mijzelf!

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Is het tijd om afscheid te nemen van het label hoogbegaafdheid? Tjipcast 107 met Lianne Hoogeveen

21 februari 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:47:37

In deze podcast ontmoet ik Lianne Hoogeveen, expert op het gebied van hoogbegaafdheid en hoogbegaafd onderwijs. We gaan in gesprek over een complex thema binnen het basis- en voortgezet onderwijs: uitzonderlijke intelligentie. Wat bedoelen we hier eigenlijk mee? En kan een school een leeromgeving bieden voor deze groep kinderen die aantrekkelijk en uitdagend is? In de afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor hoogbegaafdheid. Maar er zijn ook nog veel vragen. Zo staat de definitie van hoogbegaafdheid wetenschappelijk ter discussie, is er ook sprake van scepsis (alweer een label) en is er veel verschil tussen scholen in termen van passend aanbod. Hoog tijd om hier dieper op in te gaan.

Volgens Lianne Hoogeveen is het uiterst belangrijk deze groep kinderen in het reguliere onderwijs niet ‘over te slaan’ of te bagataliseren. Het gaat hier om een groep kinderen die kwetsbaar zijn. Zo spreekt Lianne over risico’s in termen van depressie, eenzaamheid, welbevinden en sociale ontwikkeling. Soms zijn ouders zelfs ten einde raad. Vandaag de dag is het mogelijk kinderen ‘aan te merken’ als hoogbegaafd (HB). Vaak middels een vorm van testen en observeren. Dit opent de deuren naar beter afgestemd onderwijs en is voor veel ouders en kinderen een belangrijke eerste stap. Scholen vragen ook om zo’n externe beoordeling. Helaas met een soms eenzijdige focus op de IQ score. Ook hangt er af van de medewerking van ouders, zo zijn de kosten voor zo’n test ook een mogelijke drempel. En behalve een IQ test zijn er meer aspecten relevant als het gaat om hoogbegaafdheid. Het is volgens Lianne zelfs de vraag of dit label bevordelijk is voor kinderen en ouders. Moeten we als samenleving niet nog verder durven te kijken dan een label? En hoe past hoogbegaafdheid dan binnen het huidige reguliere onderwijs?

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Meer informatie over het werk van Lianne:

Lianne Hoogeveen is hoofdopleider van de Radboud International Training on High Ability, die opleidt  tot ‘ECHA-Specialist in Gifted Education’ aan het Radboud Centrum voor Sociale Wetenschappen. Ook is ze werkzaam bij CBO Talent Development als GZ-psycholoog. Binnen de Pedagogische Wetenschappen aan de Radboud Universiteit coördineert zij de masterspecialisatie ‘Gifted Education’. Daarnaast doceert zij in zowel de Bachelor als Master Pedagogische Wetenschappen. Ze maakt deel uit van de onderzoeksgroep RATiO, die deel uitmaakt van het  Behavioral Science Institute (BSI) van de Radboud Universiteit, en van daaruit betrokken bij wetenschappelijk onderzoek op het gebied van hoogbegaafdheid, in samenwerking met collega’s van binnen- en buitenlandse universiteiten. Sinds september 2020 is Lianne Hoogeveen voorzitter van de European Council for High Ability (ECHA).

Hoe staan we er in Nederland voor met ons onderwijs? Tjipcast 106 met Aleid Truijens

7 februari 2021 Didactiek en Pedagogiek 00:45:04

In deze podcast praat ik met Aleid Truijens, bekend van haar wekelijkse onderwijscolumn in de Volkskrant. We bespreken de onderwijs actualiteit. Ondanks het winterse weer gaan op veel plekken de basisscholen deze week weer open sinds de sluiting op 17 december vanwege corona. Dit is de tweede langdurige sluiting waarin basis- en middelbare scholen bijna geheel overschakelden op online onderwijs. De zorgen over achterstanden van kinderen zijn groter geworden, de examens komen er bovendien aan en het lerarentekort is nog steeds urgent. Kortom, scholen staan onder behoorlijke druk.

Tegelijkertijd zijn de zorgen over onderwijskwaliteit in Nederland niet nieuw. Hoogstens worden ze extra zichtbaar in deze uitzonderlijke periode. Gelijke kansen voor ieder kind is actueler dan ooit. Met Aleid verken ik de grootste vraagstukken waar we als Nederland voor aan de lat staan. We bespreken de oorzaken en verkennen aanknopingspunten om ze aan te pakken.

Wat zegt de wetenschap eigenlijk over online leren? Tjipcast 103 met Peter Loonen

24 januari 2021 Didactiek en Pedagogiek 0:34:35

Sinds maart van vorig jaar is het online leren exponentieel gestegen. Jongeren volgen vanwege de Corona crisis al lange tijd online onderwijs. Dat geldt voor het basis, middelbaar en hoger onderwijs. Een enorme operatie voor docenten en leerkrachten. Hoog tijd om de balans te maken en te bespreken welke aanknopingspunten de wetenschap biedt voor het krachtig organiseren en aanbieden van online onderwijs. Peter Loonen gaf hier twee weken geleden een interessant webinar over en ik besloot hem te interviewen. Hij maakte er een kleine studie van en die bespreken we in dit gesprek. Zo komen diverse onderwerpen aan bod: de lesvoorbereiding, opbouw en ontwerp, de rol van instructie, de hogere frequentie in variatie van werkvorm en welke valkuilen je kunt voorkomen. Een podcast die uitermate toepasbaar is in deze tijd waarin de lockdown helaas nog wel even gaat duren. Veel luisterplezier!

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het Tjipcast YouTube kanaal: