Wat kunnen we vandaag de dag leren van Spinoza? Over deze vraag ga ik in gesprek met Maarten van Buuren, emeritus hoogleraar Franse Literatuur en Spinozakenner. Maarten van Buuren schreef meerdere boeken over het werk van Spinoza en vertaalde de Ethica, dat wordt beschouwd als één van de belangrijkste filosofieboeken ooit geschreven. Maarten introduceert in deze Tjipcast op heel heldere wijze het denkwerk van Spinoza en maakt zijn filosofie bovendien toegankelijk en relevant voor de 21ste eeuw. Wat betekent rationeel denken eigenlijk? Hoe is dit gerelateerd aan onze sociale omgeving? Hoe ontwikkel je een zelfstandig en autonoom denkkader van waaruit je ‘het goede leven’ kunt leiden? En hoe kom je als individu vandaag de dag aan het stuur van je eigen leven en word je niet slachtoffer van al die prikkels van buitenaf? Daarover gaat deze uitermate boeiende Tjipcast!

bekijk op YouTube

Speakersnotes

Boeken die op tafel liggen:

• De essentie van Spinoza
• Spinoza, vijf wegen naar de vrijheid
• De Ethica, vertaald door Maarten van Buuren
• Spinoza, zijn filosofie in 50 sleutelwoorden
• Kikker gaat fietsen, over het leed dat leven heet

Tijdcodes

• 2.40 Het woord God, het woord rede, wat betekent het?
• 4.40 Toelichting woordveld en betekenisveld.
• 4.50 Samenvatting van Spinoza zijn filosofie door Maarten, de Ethica ‘richtlijnen voor het goede leven’.
• 5.30 De rede en redelijkheid, maar de rede heeft ook een sociale betekenis of wel gemeenschapszin.
• 6.45 De term rede heeft meerdere betekenissen: verhouding, oorzaak, ratio, boekhouden. Centraal staat wel logisch denken, dat komt voor uit gemeenschapszin.
• 8.58 Hoe komt het dat zoveel mensen geluk en rust halen uit het werk van Spinoza?
• 9.42 Eigengerechtigheid. Het van eigen recht zijn; het verwerven van zelfstandigheid, ontworstelen van bevoogding door allerlei instanties.
• 10.40 Leren zelfstandig denken, ontworstelen aan je ouders, opvoeders, opnieuw leren denken volgens je eigen logische denken. Niet zaken vanzelfsprekend overnemen.
• 11.35 Alles opnieuw ordenen en toetsen aan je eigen kritische denken. Je maakt het jezelf eigen. Dan heb je ook geen opvoeder meer nodig.
• 12.12 Tweedehands kennis. Hier een link naar een artikel van Joseph Kessels over dit denken.
• 13.35. Verschil of je oud bent geworden en je dit maar moeilijk kunt accepteren, Spinoza gaat verder: je moet het je eigen maken. Het opnemen, dat gaat veel verder dan accepteren. Je leert ermee samen te vallen.
• 15.15 Actief versus reactief
• 15.50 De mens als bewust wezen
• 16.20 Passies = leiden aan.. Spinoza ziet passies als dat je lijdzaam aan de omstandigheden bent overgeleverd. Dat is het kwaad volgens Spinoza. Het goede begint als je de passies volgens het logisch denken transformeert tot acties.
• 17.20 Aan het stuur van je eigen leven: Van eigen regie zijn.
• 17.49 Eigen meester niemands knecht.
• 18.50 Durf te denken, link naar de Duitse filosoof Immanuel Kant.
• 20.20 Kritische grondhouding naar prikkels van buiten af, zelfs richting mensen die stellen het beste met je voor hebben.
• 21.12 De rede als rechter in je hoofd.
• 23.05 Innerlijke eigenmaking, wat voor richtlijnen geeft Spinoza? De brug tussen kritisch denken en een levenslange training in de aanvaarding van de dingen die goed voor je te zijn.
• 23.50 Hoe train je jezelf dan? Verkenning van meditatie als voertuig. Rust, besef, aansluiting met kritisch aanschouwen van prikkels.
  • Zen meditatie
  • Vippasana mediatie
• 31.20 Leef je in de passies en reageer je alleen op impulsen of slaag je erin vertraging in te bouwen?
• 33.02 Hoe weten we nou objectief gezien wat de weg naar het goede leven is?
• Over zelf evidentie en weldenkend zijn, weloverwogen keuzes maken.
• 33.50 Autonomie is juist een oproep tot een verhouding tot het geheel. Tot de gemeenschap, de organisatie, het netwerk, etc.
• 39.45 Verschillende vormen van kennis die Spinoza onderscheidt en of deze hoogste vorm van kennis (intuïtieve vorm van kennis) over te dragen is?
• 44.10 Coaching en Spinoza.
• 46.40 Emancipatie en het denken van Spinoza in het onderwijs.
• 47.20 De paradox van opvoeden en leren (van eigen leg laten zijn vs. vorm van gezag).
• 48.10 Zelfstandigheid en de rol van gezag.