Filosofie en Verdieping

Kennis – Verlichting – Democratie – Burgerschap – Literatuur – Klassieke oudheid – Ethiek – Normen en waarden – Moraal – Autonomie – Zelfstandigheid – Verwondering – Duurzaamheid – Natuur – Geloof – Religie – Ik – Samen – Maatschappij

Is het tijd voor meer vertraging in filosofie en onderwijspraktijk? Tjipcast 173 met Joop Berding

10 april 2022 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping 00:58:22

In deze podcast spreek ik met opvoedingsfilosoof en oud-docent Joop Berding. Hij denkt na over onderwijs op het grensvlak van filosofie en praktijk. Hij baseert zijn denken onder andere op het werk van Hannah Arendt, Janusz Korczak en John Dewey. Binnenkort verschijnt er een nieuw boek over de Nederlandse filosoof Cornelis Verhoeven. In deze podcast verkennen we het belang en idee van vertragen in ons onderwijs. Vertraging is een heel wezenlijk onderdeel van leren en ontwikkelen. Toch staat het onder druk in ons onderwijssysteem. Sterker nog, we hebben er niet altijd meer het ‘geduld’ voor. Liever leren we vandaag de dag snel, efficiënt en zoveel mogelijk. Maar welke functie kan vertragen hebben en waarom doet het ertoe doet in een klaslokaal of lespraktijk? En is het mogelijk om geduld, aandacht en vertraging in het hart van ons onderwijs te positioneren?

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken:

Check zeker ook de boeken van Joop:

Is Oorlog en Vrede het beste boek ooit geschreven? Tjipcast 171 met Philip Westbroek

14 maart 2022 Filosofie en Verdieping, Leiderschap en Verandermanagement 00:53:59

In het boek Oorlog en Vrede beschrijft Tolstoj de veldslagen van de Grande Armée van Napoleon die het Russisch Rijk binnenvalt. Uiteindelijk keert slechts één procent terug in Frankrijk. Het boek wordt gezien als een klassiek meesterwerk over de Russische samenleving. Op onnavolgbare wijze laat Tolstoj zien hoe geen mens kan weten wat er om zich heen gebeurt en hoe de geschiedenis zich niet laat omschrijven of kennen. Napoleon, generaal Koetoezov, de Russische Tsaar: ze spelen amper een rol van betekenis ten opzichte van de wil van het volk en de soldaat om de strijd te winnen. Oorlog is verre van georganiseerd, maar chaos en totaal onvoorspelbaar. Tolstoj doet hiervan op gruwelijke wijze verslag. Terwijl hij net zo makkelijk het leven van de aristocratie en haar besognes omschrijft. Is dit inderdaad het allerbeste boek ooit en welke lessen kunnen we er vandaag de dag nog uit trekken? Daarover spreek ik uitgebreid met Philip Westbroek, universitair docent Slavische letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

Deze podcast is opgenomen op woensdag 9 februari 2022. Voor de Russische invasie van Oekraïne.

Philip raadt deze editie aan van Oorlog en Vrede (vertaling van Yolanda Bloemen en Marja Wiebes). Mocht deze uitverkocht zijn, kijk dan even hier.

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken, je krijgt dan ook een indruk van Zadkine Startcollege:

Hoe zet je een klas aan het denken? Tjipcast 158 met Dick van der Wateren

26 december 2021 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping 52:12

In de studio is Dick van der Wateren. Hij schreef het boek De denkende klas. Hij verkent in dit rijk geïllustreerde boek de vraag hoe je leerlingen kunt motiveren door samen met hen na te denken en te filosoferen. Een onconventioneel vertrekpunt over hoe je als leraar (en pedagoog) ‘denken’ een plek kunt geven in het dagelijks onderwijs. Volgens Dick is ons onderwijs teveel bezig met het reproduceren van kennis. Kennis is echter pas iets als we hierover leren na te denken. Kennis is daarmee ook een bekwaamheid gericht op dialoog, leren kijken en met elkaar samenwerken. Dit ‘diepe’ denken vraagt om vaardigheden als vragen leren stellen, je durven te verwonderen en op onderzoek gaan. Met tal van voorbeelden uit de praktijk gaan we in gesprek. Om zo de bouwstenen te identificeren hoe hoe je de klas kunt transformeren tot een ‘denkende klas’. En afsluitend ons af te vragen wat dit vraagt van ons als onderwijsprofessionals.

Je kunt ons gesprek ook op YouTube bekijken:

Hebben we het recht om ons eigen einde te kiezen? Tjipcast 142 met Klaas Rozemond

30 augustus 2021 Filosofie en Verdieping 00:57:11

In Tjipcast 142 spreek ik met filosoof en jurist Klaas Rozemond. Hij schreef het boek ‘Het zelfgekozen levenseinde’ naar aanleiding van de spraakmakende koffie-euthanasie zaak. In het zijn laatste boek houdt Rozemond een juridisch en filosofisch pleidooi voor het recht van ieder mens om over zijn of haar levenseinde te beschikken. Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft ieder mens het recht om te bepalen op welke wijze en op welk moment zijn of haar leven moet worden beëindigd. Het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap beschermt het zelfbeschikkingsrecht van mensen met dementie. Het zelfbeschikkingsrecht zou daarom het uitgangspunt moeten zijn bij beslissingen over euthanasie bij mensen met dementie. Dat recht houdt in dat deze mensen zelf mogen aangeven wanneer zij daarvoor de tijd rijp achten. Het zelfbeschikkingsrecht zou eveneens de grondslag moeten zijn van hulp bij zelfdoding wanneer mensen met of zonder handicap hun leven voltooid achten. Deze redenering creëert echter ook juridische en filosofische vragen waar we in deze podcast uitgebreid op in gaan.

Klaas Rozemond is filosoof en jurist en werkt als universitair hoofddocent strafrecht aan de vrije universiteit Amsterdam. Hij publiceerde eerder het menselijk kwaad, waar we een podcast over maakt en de laatste filosoof. Samen met Jet Nijkamp en Co Woudsma maakte hij de filosofieboeken het aardse leven en filosofie voor de zwijnen. Dit boek stond op de shortlist voor de Socrates wisselbeker.

Via onderstaande link bekijk je ons gesprek op YouTube:

Vergeet je niet te abonneren op het YouTube kanaal en mis niks.

Jan versus Jan: de podcast. Tjipcast 132 met Jan Tishauser en Jan Bransen

28 juni 2021 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping 01:01:05

Jan Tishauser en Jan Bransen corresponderen al geruime tijd in het vakblad Didactief Online over actuele onderwijsvraagstukken. Dat kan gaan over principiële vragen zoals wat kennisoverdracht precies is, op welk moment een kind leert, of wat we bedoelen met onderwijsachterstanden. Ik vind de briefwisseling buitengewoon interessant omdat beiden er een andere opvatting op nahouden. Jan Tishauser is programmadirecteur van Research ED, een door leraren geïnitieerde beweging die zich ten doel stelt de verbinding tussen onderwijsonderzoek en de praktijk te versterken. Jan Bransen hoogleraar filosofie van de gedragswetenschappen aan de Radboud Universiteit. Hij schreef onder andere het boek Gevormd of hervormd, dat leest als een kritische reflectie op het huidige onderwijssysteem. Hoog tijd om hen aan tafel uit te nodigen voor een gesprek.

Op weg naar de verkiezingen: De arbeidsmarkt en de rol van de overheid. Tjipcast 112 met Philip Geelkerken, Jelle van Baardewijk en Desirée Curfs

15 maart 2021 Filosofie en Verdieping, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 00:38:54

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart 2021 maak ik in opdracht van het CAOP, kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken, drie podcasts over het onderwijs, de zorg en de arbeidsmarkt. Dit is de laatste podcast van het drieluik en gaat over de arbeidsmarkt in Nederland. De afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor betekenisvol werk, sociale innovatie en wendbaarheid en weerbaarheid van organisaties en medewerkers. Waar komt deze beweging vandaan? Kijken we vandaag de dag anders naar beursgenoteerde ondernemingen dan 20 jaar geleden? Is er een verandering gaande in termen van wat wij ‘goed werk’ vinden? En welk effect heeft dat op de relatie tussen werknemer en werkgever?

In deze podcast ga ik in gesprek met Philip Geelkerken, directeur van het CAOP, Jelle van Baardewijk, lector bedrijfsethiek aan de Hogeschool Rotterdam, en Desirée Curfs, directeur van woonzorgcoöperatie Living-Inn. We bespreken tevens welke de rol de overheid kan vervullen om de positie van werkenden – als het gaat om betekenisvol werk, wenbaarheid en weerbaarheid  en innovatie – te verbeteren.

Een levenlang leren klinkt prachtig: maar wat bedoelen we hier eigenlijk mee? Tjipcast 110 met Gert Biesta

7 maart 2021 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 54:09

In deze podcast spreek ik uitgebreid met Gert Biesta over de betekenis van een levenlang leren. Gert is momenteel professor of public education aan de universiteit van Ireland in Maynooth en bekleedt een vergelijkbare leerstoel aan de universiteit van Edinburhough. Maar eigenlijk reist hij de wereld over om les te geven, onderzoek te doen en te schrijven. Hij in de wereld van onderwijs en leren een autoriteit. Zo introduceerde hij de veelgebruikte drieslag in onderwijs, kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. In zijn algemeenheid verbindt Biesta onderwijsfilosofie en pedagogiek om zo onderwijsactiviteiten te bestuderen en te omschrijven. Minder bekend is zijn studie en werk naar een leven lang leren. Een belangrijk uitgangspunt als het gaat om beleidsvorming in Nederland gericht op participatie, innovatie van werk en duurzame inzetbaarheid van mensen. En daarmee is er ook hier een duidelijke verbinding met onderwijs. Vragen die we in deze podcast bespreken zijn onder andere:

  • Welke verantwoordelijkheid heeft een overheid om een volwassenen de kans te bieden om zich te blijven ontwikkelen en te professionaliseren?
  • Is leren een recht voor mensen, of een plicht?
  • En als het nu iets is dat vooral bij de mensen zelf ligt, wat doen we dan met mensen die we niet bereiken?
  • Waar is volwassenen onderwijs en educatie in een samenleving nu eigenlijk voor bedoeld?
  • Waar hebben we het eigenlijk over als we spreken over leren? Is het een woord wat nog betekenis heeft?
  • Waar zit het contrast tussen onderwijs en leren? Halen we deze begrippen niet snel door elkaar?
  • Bij bovenstaande thema’s is het noodzakelijk te verkennen: Wat is nu eigenlijk een leven lang leren? Hoe vullen we dat in? Hoe ook niet?
  • Wat betekent bovenstaande verkenning voor ons land? Waar moeten we mee aan de slag?

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Gert Biesta heeft een aantal prachtige boeken geschreven. Je kunt deze vinden op de boekenplank.

Tjipcast aflevering 100! Terugkijken en vooruitkijken met Joseph Kessels en Ivar Troost

21 december 2020 Didactiek en Pedagogiek, Filosofie en Verdieping, Innoveren en Verbeteren, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 0:54:32

Met Joseph Kessels en Ivar Troost blik ik in deze Tjipcast terug op 100 podcast afleveringen. Tijd voor een (bescheiden) feestje! Anderhalf jaar geleden begon ik met deze reeks en het werd een geweldig leuk en vooral leerzaam avontuur. De podcast serie is in deze tijd ontzettend gegroeid. Zo begon ik met 100 luisteraars per week en groeide het bereik naar ruim 9.000 beluisterde afleveringen per maand. Wie had dat gedacht! Ook op YouTube is het kanaal goed vindbaar, waar bijna alle gesprekken met beeld te zien zijn. Alle inhoud is gratis en voor iedereen toegankelijk. Een belangrijk uitgangspunt van deze ‘onderzoeksreis’.

Joseph was mijn eerste gast in de studio en kwam ook daarna nog eens op bezoek om te praten over ons filosofieboek ‘Denken in organisaties‘ en de relatie tussen democratie en een levenlang leren. Ivar en ik trokken in deze periode intensief met elkaar op in het ontwikkelen van het format en scherpstellen van de techniek. Daarnaast was Ivar ook regelmatig co-host en natuurlijk speciale gast (nadat hij in de zomer van 2020 zijn tweede master afrondde) om te praten over de toekomst van wetenschappelijk onderzoek.

In aflevering 100 bespreken we een selectie van thema’s en gespreksonderwerpen die voorbijkwamen en komen we tot enkele geleerde lessen. Natuurlijk leidt dit tot weer nieuwe vragen, dilemma’s en onderzoeksperspectieven. Dit brengt ons bij een eerste routekaart voor het vervolg van de podcastserie in 2021! Daarover in het nieuwe jaar meer informatie.

Ik wil alle luisteraars, vragenstellers, gasten, sponsoren (zoals OABDekkers en Managementboek.nl) en scherpe meedenkers vanaf de zijlijn hartelijk bedanken voor de geweldige samenwerking! Fijne feestdagen in deze gekke tijd. En graag tot 2021!

Wat is er eigenlijk zo nieuw aan het ‘nieuwe werken’? Tjipcast 095 met Jaap Peters

8 november 2020 Filosofie en Verdieping, Innoveren en Verbeteren, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 53:54

Het huidige Corona tijdperk zorgt voor een heropleving van het begrip ‘nieuwe werken’. Want nu we niet meer naar kantoor mogen, moeten we wel. Sommige experts noemen dit baanbrekend. Maar is dit eigenlijk wel zo vernieuwend? Zit het niet in de menselijke natuur om ons werk slim in te richten? Misschien zijn we het alleen het een beetje vergeten terwijl we jarenlang in een hippe kantoortuin zaten de flexwerken. Ik praat hierover met organisatieadviseur en schrijver Jaap Peters. Volgens hem zit het nieuwe werken in ons allemaal. Het is een logisch gevolg van vakmanschap. Dat valt niet te organiseren door managers, dat kunnen we best zelf. En door Corona wordt dat alleen maar nog helderder.

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het Tjipcast YouTube kanaal:

Hoeveel invloed heeft ons lichaam op hoe we denken en leren? Tjipcast 085 met Aldo Houterman

24 augustus 2020 Filosofie en Verdieping, Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling 54:56

In deze podcast ga in gesprek met filosoof en wetenschapper Aldo Houterman. Aldo schreef een prachtig boek: Wij zijn ons lichaam waarin hij onderzoekt wat de betekenis is van ons menselijk lichaam op hoe we denken en doen. Erg relevant in deze technologische tijd. Er is vandaag de dag ruim aandacht voor ons brein als het gaat om leren, denken en leven, maar de werking van (en interactie met) ons lichaam krijgt veel minder aandacht. Vandaar dat we de vragen verkennen: Wat is de relatie tussen bewegen en denken? Wat kunnen we leren van sporters die denken en doen nauw laten samenvallen? Kan ons lichaam eigenlijk ook denken of is ons brein de enige die ‘slim’ is? Aldo laat op een hele toegankelijke en aanstekelijke manier zien hoe ons lichaam zeer actief meedoet wanneer we denken, bewegen en leren. Met voorbeelden uit de sport, filosofie en het dagelijks leven. Wetenschapper Dick Swaab werd bekend met zijn slogan: Wij zijn ons brein! Maar klopt dat eigenlijk wel? Filosoof Aldo Houterman hanteert een nieuw adagium: Wij zijn ons lichaam! Veel luisterplezier!

Het boek van Aldo kan je hier vinden: Wij zijn ons lichaam – Wat sport en beweging ons vertellen over menselijk gedrag