Leiderschap en Verandermanagement

Situationeel leiderschap – Sturen – Loslaten – Visie – Verwaarloosde organisatie – Gedragsverandering – Aanspreken – Waarderend veranderen – Ken uzelf – Groei – Reflectie – Feedback – Programmamanagement – Processen – Emotie – Boze bazen – Vrijheid – Verbondenheid – Vakmanschap

Hoe geef je leiding aan het collectief?

Scholen staan middenin de samenleving. Leidinggeven aan een school is alleen daarom al een complexe opgave. De samenleving is continue in ontwikkeling en vraagstukken veranderen. Het is daarom nodig te begrijpen in wat voor wereld we leven en wat er nodig is om de taaie uitdagingen in onze maatschappij aan te pakken. Denk aan de merkbare polarisatie in Nederland, druk op de democratische waarden in Europa door extreem rechts, toenemende eenzaamheid en de staat van onze leefwereld in termen van ecologie, milieu en duurzaamheid. Wat doen we hiermee als leider?

Ik praat over deze thema’s met Bart Schipmölder, expert in onderwijskundig leiderschap en directeur-bestuurder bij de NSO-CNA Leiderschapsacademie. Aan de hand van treffende citaten en passages uit literatuur brengen we de kernbekwaamheden van onderwijsleiders in kaart als het gaat om de vraag hoe sturing te geven aan een collectief van professionals waar bovenstaande vragen centraal staan.

Thema’s die voorbijkomen in de podcast zijn ondermeer: de schaduwkant van meritocratie, solidariteit & inclusie, collective team efficacy, samen leren werken, veranderen en innoveren, zingeving en zelfkennis. Een selectie van de boeken die in dit gesprek voorbijkomen vind je hieronder opgesomd:

De eenzame eeuw door Noreena Herz

De irrationele organisatie

Het leren voorbij door Gert Biesta

De tirannie van verdiensten door Michael Sandel

Iemand zijn door Joep Dohmen

New psychology of leadership door Alexander Haslam

In love with the world door Yongey Mingyur Rinpoche

Tjipcast wordt mede mogelijk gemaakt door Klassewerkplek. Klassewerkplek biedt onderwijsinstellingen een evidence-informed instrument voor werkgeluk, talentbehoud en verzuimreductie. Wetenschappelijke studies tonen aan dat gelukkige leerkrachten meer betrokken zijn, minder verzuimen en effectiever lesgeven, wat de onderwijskwaliteit verbetert en de werkdruk vermindert. Wil je meer weten over hoe zo’n gelukkige werkplek eruit kan zien? Check dan snel www.klassewerkplek.nl en doe mee!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Gaat AI menselijke intelligentie vervangen?

Een paar weken geleden had ik de kans om Selmar Smit te spreken tijdens een groot congres over de invloed van kunstmatige intelligentie op leren en onderwijs. Selmar is oprichter van GPT-NL en Head of Science & Technology bij TNO. Misschien ken je hem ook van televisie, waar hij als ‘hunter’ te zien is in het AvroTros-programma Hunted. In deze podcast bespreken we de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van generatieve AI. We onderzoeken of en hoe AI-toepassingen in staat zijn ons brein voor de gek te houden. Selmar licht dit toe aan de hand van voorbeelden en onderzoeksresultaten, waarin hij laat zien hoe gemakkelijk ons brein beïnvloed kan worden.

En wist je dat het congres ai-deas for learning voor volgend jaar al op de planning staat? Vorig jaar was het snel uitverkocht, dus sla je slag! Hier vind je meer informatie over het programma.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe bouw je als schoolleider aan een sterk fundament?

In deze podcast praat ik met twee schoolleiders uit Friesland. Tyneke Hogendorp is directeur bij Kindcentrum De Pionier in Dokkum, onderdeel van Stichting Arlanta. Johannes Hazenberg is directeur van openbare basisschool Trije Dorpen Skoalle in Reduzum. Ze zijn allebei in 2024 klassewerkplek geworden. We concentreren in deze aflevering op de rol van onderwijskundig leiderschap op het creëren van een stevig fundament voor zowel leerkrachten als leerlingen. Allebei de scholen hebben met elkaar gemeen dat ze een belangrijke plek in het dorp innemen. De school is een dagelijkse ontmoetingsplek voor ouders, leerlingen en natuurlijk de leerkrachten. We bespreken de rol die de schoolleider heeft in het neerzetten van een heldere werkstructuur voor teamleden. En wat voor systematiek belangrijk is om de opbrengsten als team systematisch te analyseren en te verbeteren. Tot slot komen we nog te spreken over de rol van de Friese taal in de dagelijkse lespraktijk! Erg interessant!

Deze aflevering maak ik samen met Klassewerkplek. Dit jaar brengen we samen scholen in kaart die erin slagen werk te maken van werkgeluk in het onderwijs en het predicaat Klassewerkplek dragen. We leggen de relatie met kwaliteit, samenwerken en hoge verwachtingen naar leerlingen! Kijk voor meer informatie op www.klassewerkplek.nl

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

How can we drive real change with AI?

Soms krijg je een unieke kans en moet je die met allebei de handen aangrijpen. Ik was vorige week dagvoorzitter op het congres AI-deas for learning in Utrecht. Een uitverkochte zaal vol met professionals die zich bezighouden met leren en opleiden in organisaties en druk bezig zijn met innovatie en vernieuwing. De openingslezing werd gegeven door Philippa Hardman. Expert op het gebied van leren en technologie. Ze reist de wereld over om organisaties te helpen om werk te maken van AI en leren. TedX spreker, Linkedin Top Voice, winnaar van de Top Innofounder Awards, jawel: de lijst is lang. En het leuke was: Philippa wilde graag aanschuiven in de podcast! Luister dus mee naar een geweldig interessant (en nuchter) gesprek over de mogelijkheden van AI in leren en opleiden.

Even opletten: Deze podcast is in het Engels. Excuses voor mijn steenkolen Engels en veelvuldig gebruik van het woord uhh en euhmm.. 🙂

En wist je dat het congres voor volgend jaar al op de planning staat? Vorig jaar was het snel uitverkocht, dus sla je slag! Hier vind je meer informatie over het programma.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat is kansenongelijkheid in het onderwijs? En kunnen we er iets aan doen?

Kansenongelijkheid is een groot maatschappelijk probleem. Onderwijs zou ervoor moeten zorgen dat ieder kind gelijke kansen krijgt om te leren. Maar helaas maakt het nogal wat wie je ouders zijn (wat ze verdienen), of ze hoog opgeleid zijn of niet en in welke wijk je woont. Volgens mijn gast – hoogleraar Eddie Denessen – wordt kansenongelijkheid het meest zichtbaar bij overgangsmomenten in het onderwijs. Denk aan het schooladvies en de stap naar de middelbare school. Hoog tijd om hier eens uitgebreider bij stil te staan.

In deze aflevering staat onderwijs en gelijke kansen centraal. Wat is nodig om hier als land kansenongelijkheid terug te dringen? Welke impliciete opvattingen over onderwijs maken het complex om als school stappen te zetten? Wat zijn kansrijke aanknopingspunten uit onderzoek en praktijk? Volgens Denessen zal een bepaalde mate van ongelijkheid altijd blijven bestaan, maar is het de vraag wanneer we iets niet meer eerlijk vinden (en dus acceptabel). En dat is een complexe kwestie waar we zorgvuldig(er) over mogen nadenken als samenleving en bovenal binnen het onderwijs anno nu.

Nieuwsgierig naar artikelen of publicatie van Eddie Denessen? Hieronder vind een selectie!

Hoe kunnen scholen werken aan gelijke onderwijskansen?

Goed onderwijs bestaat niet!

Meer over de oratie van Eddie Denessen en het onderzoek naar onderwijs en gelijke kansen

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe ga je om met leiderschapsdilemma’s?

Managers komen regelmatig dilemma’s tegen. Dilemma’s zijn keuzes die voor ons liggen die complex van aard zijn en geen eenduidige analysekader kennen. Elke keuze kent voordelen, maar ook weer nadelen. Zo kunnen er meerdere belangen tegelijkertijd spelen of zit er spanning tussen de korte en lange termijn opbrengsten. Hoe ga je als leider om met dit soort dilemma’s? Wat werkt wel en wat werkt niet? En wat voor zelfkennis vraag dit? Hierover praat ik met Alexandra van ’t Geloof. Alexandra is spreker, trainer, docent en coach op het gebied van persoonlijk leiderschap en veranderkunde.

Voor deze aflevering verzamelde ik enkele praktijkvoorbeelden van luisteraars. We kwamen er niet aan toe ze allemaal te behandelen. Wel bespreken we enkele handige conceptuele modellen die bruikbaar zijn om naar je eigen leiderspraktijk te kijken. We staan het meest uitgebreid stil bij het model ‘Tight-Loose-Tight‘. Op YouTube komen de modellen ook in beeld voorbij!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe kan één gekke mier de wereld veranderen?

Welke lessen bevat de natuur om ons heen als het gaat om veranderen, leren en samenwerken? Ik ga over deze vraag in gesprek met Arjan Postma, boswachter, schrijver en spreker. Arjan kan werkelijk prachtige verhalen vertellen over de lessen die natuur ons kunnen leren als het gaat om verandering, leren en samenwerken. Hij schreef er ook een geweldig mooi boek over: Hoe één gekke mier de wereld kan veranderen, over de relatie tussen mens en dier.

We bespreken diverse thema’s: Waar komt onze natuurlijke ‘drive’ om te willen veranderen eigenlijk vandaan? Bestaat er bijvoorbeeld zoiets als ‘stabiliteit’ en heeft het zin om dit na te jagen? Hoe gaan dieren om met overvloed of schaarste en op wie moeten we letten als we willen innoveren? Komt verandering van boven of juist niet? Luister mee en leer meer over bomen, mieren, rivieren, natuurrampen, collectief leiderschap en nog veel meer!

De boeken van Arjan zijn echt aan te raden:

Hoe één gekke mier de wereld kan veranderen, Wonderlijke verhalen over de overeenkomsten tussen mens en dier

Buiten!

Buiten met je hond

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Wat kunnen we doen tegen online pesten?

Pesten kan zowel kinderen als volwassenen kan treffen, zowel op school als tijdens het werk. Een steeds groter wordend probleem is online pesten. Pesten heeft vaak grote impact op het zelfvertrouwen, het welzijn en de mentale gezondheid van slachtoffers. Het tegengaan van pesten vereist een gezamenlijke inspanning van ouders, leraren, collega’s en de bredere gemeenschap. Door bewustwording te creëren, open communicatie te bevorderen en duidelijk op te treden tegen pestgedrag is het mogelijk een omgeving te creëren waarin iedereen zich veilig en gerespecteerd voelt. Maar hoe pak je dat aan?

Preventie, ondersteuning en educatie spelen hierin een cruciale rol. Maar dit is zo makkelijk nog niet. Helemaal nu jongeren zich steeds meer in een online wereld begeven. Hoe krijgen we toegang tot ‘deze digitale wereld’? Waar begin je? Wat voor gesprek voer je met jongeren en is het uiteindelijk mogelijk online pesten geheel aan banden te leggen? Ik praat hierover met Bamber Delver en Kees van Overveld.

Wist je dat het tussen 23 en 27 september de week tegen pesten is? Dit jaar is het thema ‘Denk na als het om geklets gaat’. Kijk voor meer informatie op website van Stichting school en veiligheid.

Meer over mijn gasten aan tafel:

  • Bamber Delver, hoofddocent Nationale Opleiding MediaCoach. Schrijver van het handboek tegen pesten.
  • Kees van Overveld, gedragsdeskundige, onderwijsexpert op het gebied van klassenklimaat, gedrag en sociaal emotioneel leren. 

Tijdens het gesprek komen we terug op twee eerdere afleveringen over pesten. De eerste over hoe pesten tegen te gaan op school en een verdiepende aflevering over pestgedrag met Kees van Overveld.

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe geef je bestuurlijk leiding aan lerende scholen?

In deze aflevering staat het bestuurlijk leidinggeven aan een schoolorganisatie centraal. Veel scholen in Nederland vallen immers onder een vorm van bestuur. Maar het valt mij op dat niet iedereen op de hoogte is wat een bestuurder nu precies ‘wel en niet doet’. Zo is een college van bestuur eindverantwoordelijk voor alle scholen. En is het de formele werkgever van alle medewerkers. Ook stelt het bestuur specifieke kaders vast. Maar hoe komen deze kaders tot stand? En hoe ziet een evaluatie proces eruit? Wanneer doe je iets samen en wanneer laat je het over aan de school zelf? Dit kan best complex zijn. Scholen zijn continue in beweging. Denk alleen al aan relatief nieuwe thema’s zoals burgerschap of inclusief onderwijs (voortkomend uit wetgeving). Of regionale vraagstukken zoals het lerarentekort of specifieke stedelijke kwesties zoals armoede en toegang tot sportfaciliteiten.

Onderlinge samenwerking is hiermee een belangrijke kwestie voor een bestuurder. Successen delen, leren van elkaar en gezamenlijkheid nastreven bijvoorbeeld bij stages, verbetertrajecten of wanneer er een samenwerking met partners wordt aangegaan. In deze podcast probeer ik te expliciteren hoe je leiding geeft aan dit soort leerprocessen. Hoe bouw je aan een lerende schoolorganisatie? Welke voorwaarden schep je vooraf en welke ontwikkel je gaande weg? Wat moet een bestuurder ‘goed kunnen’? Over deze vragen praat ik uitgebreid met bestuurder Anko van Hoepen.

Anko van Hoepen is bestuursvoorzitter van SPO Utrecht. SPO Utrecht is een bestuur van 38 openbare scholen in de stad Utrecht. Er werken hier meer dan 1.000 onderwijsprofessionals. Anko was hiervoor leerkracht, intern begeleider, schooldirecteur en bestuurder. En hij heeft in het algemeen bestuur van de PO-raad gezeten en werd daarna vicevoorzitter van deze brancheorganisatie. Anko is naast voorzitter van SPO Utrecht ook zeer actief. Een paar highlights: Lid Raad van Toezicht van Jantje Beton, lid raad van advies van Juverta (groen blauw beroepsonderwijs) en voorzitter van de raad van toezicht van Sport Utrecht.

Ik ben geïnspireerd door het recente boek Bestuurlijk leiding geven aan lerende scholen. Zowel Anko en ik hebben het boek vooraf gelezen en ik heb er enkele dilemma’s en vragen uit gedistilleerd. Veel luisterplezier!

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!

Hoe geef je leiding aan onderwijskwaliteit in het primair onderwijs?

Basisschool De Groenling werkt vanuit een sterke visie, zowel op schoolontwikkeling als onderwijskwaliteit. Dit is geen vrijblijvende visie. Elke keuze en afweging die gemaakt wordt wordt afgemeten aan deze visie. Dit gaat niet onopgemerkt. De school werkt gestaag aan het verbeteren van de resultaten en is sinds dit jaar klassewerkplek. In deze aflevering praat ik hierover met schooldirecteur Judith Ueberbach en intern begeleider Sharon van den Boom. We gaan uitgebreid in op onderwijskundig leiderschap, samenhang in het curriculum en het creëren van een sterk professioneel klimaat. Ook bespreken we de leiderschapscompetenties die nodig zijn om met een team werk te maken van hoge verwachtingen naar alle leerlingen.

Deze aflevering maak ik samen met Klassewerkplek. Dit jaar brengen we samen scholen in kaart die erin slagen werk te maken van werkgeluk in het onderwijs en het predicaat Klassewerkplek dragen. We leggen de relatie met kwaliteit, samenwerken en hoge verwachtingen naar leerlingen! Kijk voor meer informatie op www.klassewerkplek.nl

Bekijk ons gesprek eens op YouTube!