In deze tweede Tip van Tjip presenteer ik acht praktische principes om succesvol te veranderen in jouw werkpraktijk. Elk principe heeft wat mij betreft zijn waarde aangetoond in de dagelijkse praktijk. Zo weet je straks hoe je complexe strategische plannen kunt vertalen naar haalbare experimenten. Maar ook is het duidelijk waarom het noodzakelijk is bestaande routines ter discussie te stellen en waar nodig te vervangen. Veranderen is een vorm van leren en dat vraagt ruimte, uitproberen en discipline. Afsluitend hoor je nog de drie meest voorkomende bananenschillen waar veel organisatie over uitglijden. Je bent in 12 minuten weer helemaal bij!
Hoe komt het dat nog zoveel mensen in organisaties vastlopen in regels, procedures en controlemechanismen? Waardoor kijken we bij vragen die gaan over visie, strategie en beleid altijd ‘omhoog’? En worden we slimmer van al die regels of staan ze vooruitgang juist in de weg? In deze Tjipcast ga ik in gesprek met adviseur, schrijver, ondernemer en ‘organisatieactivist’ Jaap Peters. Jaap is auteur van diverse boeken, waaronder De intensieve menshouderij en Bij welke reorganisatie werk jij? Als geen ander weet hij treffend uit te leggen welke effecten het eenzijdig economisch denken heeft op mensen, organisaties en onze samenleving. Maar Jaap gaat verder, hij biedt een praktisch alternatief: het Rijnlands denken. Vakmanschap, autonomie en het werk zelf mogen en kunnen organiseren staat centraal. De achterkant van organisatie volgt de voorkant en niet andersom. Een Tjipcast die je niet mag missen!
In deze eerste Tip van Tjip podcast krijg je in 12 minuten een praktisch overzicht van de belangrijkste valkuilen in de verandermanagement. Wat moet je vooral niet doen? Welke fouten worden veel gemaakt? Hoe voorkom je problemen en ontwikkel je een aanpak die werkt en effect heeft? Luister nu naar 6 praktische tips om je op weg te helpen!
Wie zijn wij als modern denkende mensen? Wat is onze identiteit en hoe worden wij vandaag de dag beïnvloedt door onze historie? In deze Tjipcast ga ik in gesprek met filosoof en schrijver Ger Groot. We identificeren belangrijke kenteringen en veranderingen die ons als moderne denkers in de 21ste eeuw hebben beïnvloedt. Zo is de gedachte dat wij individuen zijn (met bepaalde rechten) gek genoeg nog een zeer recente opvatting. Daarnaast verkennen we de rol die religie heeft onze identiteitsvorming. Ook verkennen we hoe vandaag de dag het ‘contractsdenken’ een steeds prominentere rol speelt in ons leven. Deze economische realiteit neemt zelfs de politieke functie over: alles draait om groei, kosten, baten en opbrengsten. Maar hoe erg is dit eigenlijk? Een tegengestelde beweging is de steeds bredere aandacht voor intuïtie, gevoel en emotie als thermometer om levenskeuzes op te baseren. Waarom is dit ‘gevoel’ vandaag de dag zo belangrijk? Een Romein of Ridder uit de Middeleeuwen zou zich hier niet snel door laten leiden! Kijk of luister naar een uitermate boeiend en mooi gesprek met de schitterende verteller Ger Groot!
Hoe komt het dat kinderen in Nederland de afgelopen jaren steeds slechter zijn gaan rekenen? En belangrijker, hoe kunnen we dit verbeteren? Hier praat ik over met leerkracht, onderwijsadviseur en rekenexpert Marcel Schmeier. We analyseren de stand van zaken wat betreft rekenonderwijs in Nederland en reflecteren op de onderwijsvernieuwingen van de afgelopen 20 jaar. Marcel geeft met praktische voorbeelden en duidelijke onderbouwing aan waar het veelal mis gaat op de basisschool. Rekenen is een oerwoud geworden van plaatjes, tekst, verschillende aanpakken en vage vraagstellingen. Maar rekenen vraagt om iets anders. Bijvoorbeeld duidelijke instructie, herhaling, regelmatig oefenen en toewerken naar abstractievermogen. Het is hoog tijd dat de leerkracht aan zet komt en zich niet laat leiden door verleidelijke nieuwe rekenboeken, politieke vergezichten en hypes over leren. Dat leidt de aandacht juist af van de essentie. Kijk of luister nu naar buitengewoon boeiend gesprek waarin duidelijk wordt wat de effecten zijn van ongefundeerd vertrouwen in onderwijsmethodes zoals realistisch rekenen, 21st century skills en gepersonaliseerd leren. We bespreken ook wat er nodig is om het beter te doen: door terug te gaan naar de basis van rekenen. Een basis die nog steeds ontzettend waardevol is en kinderen bovendien veel vertrouwen geeft!
1.44 Waarom kunnen kinderen steeds minder goed rekenen? Additionele link met onderbouwing
2.05 Onderzoek onderwijsinspectie naar de oorzaak naar de dalende resultaten in het rekenen. Additionele link met onderbouwing
2.50 Speciaal basisonderwijs heeft geen specifieke rekenmethode, leerkracht doet het zelf, in het team
3.35 De introductie van realistisch rekenen en ontdekkend rekenen. Lees er hier meer over.
3.50 Wat is realistisch rekenen? Lees er meer over in deze blog van Marcel Schmeier
4.45 Voorbeeld: over het tiental leren rekenen. Met extra uitleg hier
5.00 Cognitieve overbelasting van het brein. Zie ook deze link
6.05 Kinderen mogen op verschillende manieren tot een oplossing komen. Dat leidt tot verwarring. Liever kiezen voor één manier
7.05 Belang van gezamenlijkheid in de rekenles. Dezelfde taal, woorden, aanpak en begrippen delen
7.40 Belang van samen leren rekenen, gemeenschappelijkheid in de klas bevorderen
8.10 Individuele leerroutes zetten druk op de gezamenlijkheid in een klas
8.35 Op maat en gepersonaliseerd leren klinkt mooi, uitwerking is vaak: kinderen komen lager uit. Zie ook hierover deze link over de effecten van maatwerk in het onderwijs en meer over de staartdeling hier.
8.50 13.000 kinderen verlaten per jaar de basisschool als slechte rekenaar
9.00 Individualisme hoort niet thuis in een schoolklas, het leidt tot grotere verschillen. Resultaten worden ook slechter. Met name bij kinderen uit lagere sociaal economische klasse Zie hier een link naar het onderzoek van Andersen en Andersen.
9.45 Wat is het doel van onderwijs? Leuke leestip.
10.40 Het belang van het leerstofjaarklassensysteem
11.20 Durf ambitie te hebben als school, stel zelf je ambities vast en laat het niet afhangen van toetsen
12.08 Geen breuken meer in het onderwijs? Moet je niets van aantrekken als school, durf zelf doelen te bepalen! Neem ook die verantwoordelijkheid. Zie ook het initiatief lerarencollectief.
13.39 Wat is expliciete directe instructie? Voor een uitgebreide uitwerking met antwoorden op de meest gestelde vragen, kijk hier.
14.30 Het belang van voorbeelden uitwerken op het bord en vragen stellen. Bijvoorbeeld: hoe ben ik tot dit antwoord gekomen?
15.20 De kracht van vragen stellen is cruciaal op school. Maar wel de juiste vragen!
16.30 Voorkennis van kinderen verschilt enorm. De kunst is die voorkennis te activeren. Zie hierover dit artikel.
17.35 We zijn kennis een trucje gaan noemen, dat is eigenlijk heel vreemd. Uitleg met voorbeelden
18.20 Kennis leidt tot vaardigheden, daardoor wordt de wereld van kinderen groter
18.50 Creativiteit heeft kennis nodig, anders is het niets. Link taxonomie van Bloom. Misvatting: te snel naar hogere niveaus. Terwijl de basis is ‘dingen kunnen onthouden’
20.05 De leerkracht als expert, de leerling als beginner. Waar zit het verschil? Experts denken anders dan kinderen, kinderen zijn geen volwassenen
22.05 Hoe geef je goede instructie op een Montessorischool waar verschillende niveaus bij elkaar in de klas zitten?
23.44 Teveel differentiëren leidt tot teveel versnippering en dus leertijd. Zie hierover ook dit artikel
24.00 Spanning tussen de individuele ontwikkeling van een kind en de groepsontwikkeling.
24.50 Denkoefening: Is het ethisch juist elk kind een eigen leraar te geven? Stel dat het kon?
25.20 Wetenschap krijgt steeds meer een plek op school, gelukkig maar! Hier de link naar het genoemde ‘Op de schouders van reuzen‘
26.00 Hoe biedt je verschillende rekenstrategieën aan binnen een leerlijn? Van concreet naar abstract!
28.27 Zo leer je kinderen rekenen van Douwe Sikkes
28.55 Hebben een kinderen een voorkeurstrategie? Nee, dat is een fabeltje. Het doel van onderwijs is de juiste strategie aanreiken
29.40 Zijn we op scholen te voorzichtig geworden om kinderen iets te leren en te snel iets leuk, makkelijk of gaan vermijden? Succes behalen door iets te doen wat moeilijk is. Zie ook deze leestip van Marcel
30.50 Aandacht voor reflectie op school. Reflectie kan pas bij beheersing op de stof. Zie ook dit onderzoek hierover
34.00 De grootste uitdaging in Nederland wat betreft het rekenonderwijs
34.40 Protocol ERWD: alles is verstrengeld, terwijl de uitdaging op school is te ontwarren, dat stapsgewijs oefenen met je kinderen. Zie ook deze link
38.00 Belang van herhaling wordt meestal onderschat
38.50 Rekenen leeft enorm in Nederland
39.20 Klopt het dat breuken uit het curriculum worden gehaald? Zie ook dit artikel hierover
41.00 De staartdeling die na 2002 (intro euro) is vervangen. Naar realistisch rekenen.
42.30 Waarom werkt de staartdeling zo goed? Zie ook hier
44.50 Kan realistisch rekenen samenkomen met traditioneel rekenen?
45.50 Rol van ouders
49.40 Grootschalig onderzoek naar effectieve vormen van onderwijs: directe instructie werkt! Maar helaas is het niet overgenomen in het basisonderwijs. Meer hierover zie onder andere:
Hoe is gamification onze wereld aan het veranderen? Per dag spelen honderden miljoenen volwassen en kinderen spelletjes. Online, offline, samen of alleen. Op een spelcomputer, op de tablet of aan tafel. Er worden zelfs complete toernooien georganiseerd. Het ontwikkelen en maken van spellen is één van de grootste groeimarkten van dit moment. Maar wat maakt een spel nou goed? Welke principes zitten erachter en hoe kan je dit toepassen in organisaties om professionals te ondersteunen in leren, innovatie en verandering? Daarover ging ik in gesprek met ondernemer en game expert Michael Hebben!
04.40 Johan Huizinga, grondlegger van het concept: de spelende mens
05.25 Gamification principes: gedrag, motivatie (beloning) en ervaring
06.30 Voorbeeld van gamification in de zorg rondom verplichte trainingen, halvering van de trainingstijd
07.50 Games verbeteren de wereld, dat is al aan het gebeuren
08.00 Cultuur is ook een spel, gebaseerd op regels
08.40 Beginnen met een spel? Op papier, niet direct met technologie aan de slag, dat hoeft niet
09.00 Leren door fouten is een vorm van spelen, zonder fouten wordt er niet geleerd, fouten zijn belangrijk
09.50 Pleasently frustrating
10.20 Kunnen verliezen is aantrekkelijk, daardoor wil je iets nog een keer proberen
10.45 Game mechanics: oplossingen in een ‘niet’ spelletjes wereld
11.10 De bonuskaart van AH is ook een spelvorm
11.55 Sociale interactie en spelen, je wilt spelen op een plek waar anderen dat ook doen, anders begin je niet
12.20 Fortnight
12.40 Veel games zijn zeer sociaal opgezet, wij (ouders, andere generatie) zien het alleen niet zo. Ouders maken zich zorgen, maar kinderen zijn juist sociaal bezig. De plek is alleen anders.
15.00 Punten verzamelen, het werkt wel 🙂 net zoals zeldzaamheid dat ook doet
Is het mogelijk om als team te functioneren zonder een formele leider? Of is dit vooral een mooi sprookje wat in de praktijk lastig werkt? In deze Tjipcast spreek ik uitgebreid met Frank Hulsbos over gespreid leiderschap in organisaties. Frank doet een promotieonderzoek naar de rol van leiderschap in schoolorganisaties. Misschien nog wel interessanter is onze verkenning achter deze vraag: hoe komt het dat we het heel normaal zijn gaan vinden dat er in een organisatie hiërarchie is? Luister of kijk nu naar een heel boeiende Tjipcast over de spanning tussen leiden en volgen. Tussen werk coördineren en het werk doen. En over hoe macht verslavend kan zijn. Bovendien verkennen we welke bekwaamheden teams kunnen ontwikkelen om zonder klassieke aansturing effectief en efficiënt samen te werken aan verbetering en innovatie.
08.20 Voorbeeld uit de praktijk: Comenius College Hilversum
09.30 Spanning tussen hierarchisch ingerichte organisatie en gespreid leiderschap
10.00 kan gespreid leiderschap samengaan met een klassieke hiërarchie? Ja dat kan.
12.00 Managers zijn juist erg enthousiast over gespreid leiderschap, hier hoor je waarom
17.00 Dictatorvirus, slecht voorbeeld doet slecht volgen. Macht is verslavend, dus daar moet je iets mee
18.00 Macht als paradox. Als je meer focust op anderen dan krijg je meer invloed van een groep. Maar diezelfde mensen die over langere tijd invloed zijn gaan ander gedrag vertonen.
20.30 Waar kan je beginnen met gespreid leiderschap? Toetsing, stage of andere onderwerpen?
22.40 Coördineren in een organisatie krijgt een hogere beloning dan inhoudelijk expert zijn
23.00 VO raad competenties voor schoolleider, wat moet je dan kunnen?
Hoe maak je van je van leren en opleiden in een organisatie een aantrekkelijke activiteit?
Ik ga over deze vraag in gesprek met Joseph Kessels, emeritus hoogleraar onderwijskunde en oprichter van het adviesbureau Kessels & Smit, The Learning Company. We zijn lange tijd collega’s geweest en werken nog steeds nauw samen. Zo heb ik met Joseph het filosofieboek geschreven Denken in organisaties, pleidooi voor een nieuwe Verlichting en werken we samen aan een onderzoek over hoe jonge musici van elkaar leren in het Meesters en Gezellen programma. Wat is er nodig om in organisaties het feitelijke werk als uitgangspunt van leren te zien? En wat voor organisatiekenmerken bevorderen professionele ontwikkeling of zetten er juist de rem op? Is het mogelijk professionals te verplichten om te leren? Daarover gaat dit gesprek.
bekijk op YouTube
