onderwijsinnovatie

Is het tijd om afscheid te nemen van het label hoogbegaafdheid? Tjipcast 107 met Lianne Hoogeveen

In deze podcast ontmoet ik Lianne Hoogeveen, expert op het gebied van hoogbegaafdheid en hoogbegaafd onderwijs. We gaan in gesprek over een complex thema binnen het basis- en voortgezet onderwijs: uitzonderlijke intelligentie. Wat bedoelen we hier eigenlijk mee? En kan een school een leeromgeving bieden voor deze groep kinderen die aantrekkelijk en uitdagend is? In de afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor hoogbegaafdheid. Maar er zijn ook nog veel vragen. Zo staat de definitie van hoogbegaafdheid wetenschappelijk ter discussie, is er ook sprake van scepsis (alweer een label) en is er veel verschil tussen scholen in termen van passend aanbod. Hoog tijd om hier dieper op in te gaan.

Volgens Lianne Hoogeveen is het uiterst belangrijk deze groep kinderen in het reguliere onderwijs niet ‘over te slaan’ of te bagataliseren. Het gaat hier om een groep kinderen die kwetsbaar zijn. Zo spreekt Lianne over risico’s in termen van depressie, eenzaamheid, welbevinden en sociale ontwikkeling. Soms zijn ouders zelfs ten einde raad. Vandaag de dag is het mogelijk kinderen ‘aan te merken’ als hoogbegaafd (HB). Vaak middels een vorm van testen en observeren. Dit opent de deuren naar beter afgestemd onderwijs en is voor veel ouders en kinderen een belangrijke eerste stap. Scholen vragen ook om zo’n externe beoordeling. Helaas met een soms eenzijdige focus op de IQ score. Ook hangt er af van de medewerking van ouders, zo zijn de kosten voor zo’n test ook een mogelijke drempel. En behalve een IQ test zijn er meer aspecten relevant als het gaat om hoogbegaafdheid. Het is volgens Lianne zelfs de vraag of dit label bevordelijk is voor kinderen en ouders. Moeten we als samenleving niet nog verder durven te kijken dan een label? En hoe past hoogbegaafdheid dan binnen het huidige reguliere onderwijs?

Je kunt dit gesprek ook bekijken op het YouTube kanaal:

Meer informatie over het werk van Lianne:

Lianne Hoogeveen is hoofdopleider van de Radboud International Training on High Ability, die opleidt  tot ‘ECHA-Specialist in Gifted Education’ aan het Radboud Centrum voor Sociale Wetenschappen. Ook is ze werkzaam bij CBO Talent Development als GZ-psycholoog. Binnen de Pedagogische Wetenschappen aan de Radboud Universiteit coördineert zij de masterspecialisatie ‘Gifted Education’. Daarnaast doceert zij in zowel de Bachelor als Master Pedagogische Wetenschappen. Ze maakt deel uit van de onderzoeksgroep RATiO, die deel uitmaakt van het  Behavioral Science Institute (BSI) van de Radboud Universiteit, en van daaruit betrokken bij wetenschappelijk onderzoek op het gebied van hoogbegaafdheid, in samenwerking met collega’s van binnen- en buitenlandse universiteiten. Sinds september 2020 is Lianne Hoogeveen voorzitter van de European Council for High Ability (ECHA).

What’s happened to our schools? A sociological approach to education. Tjipcast 090 with Frank Furedi

Frank Furedi is een wetenschapper, schrijver en publicist die ik al geruime tijd volg. Met name zijn reflecties op het huidige onderwijssysteem, de kwaliteit van universiteiten en hoe ouders hun eigen kinderen (steeds vaker niet meer) opvoeden vind ik zeer prikkelend. Enkele weken geleden ging ik uitgebreid met Frank Furedi in gesprek om over zijn opvattingen en analyses rondom het huidige schoolsysteem in Nederland te praten. Dit is de eerste podcast die ik in het Engels opneem (excuseer mijn nogal Hollands – Engels). Vandaar dat de tekst hieronder in het Engels verder gaat. Ondanks de mogelijke taalbarrière kan ik je van harte aanraden dit gesprek te beluisteren.

Frank Furedi is a emeritus professor in sociology, commentator and writer. His books are widely considered as influential and thought provoking in regards to education, learning and democracy. Topics that Frank is interested in are: education, cultural life, parenting children and the impact of new technology on young adults. In this conversation we focus on the educational system in The Netherlands. Some questions that are discussed in this podcast are:

  • How doe you see the role of learning in a society and what function does it have?
  • What kind of consequences does the focus on values such as inclusion, sustainability and for instance in the school system have on children, parents and society?
  • In The Netherlands the government wants to focus more on ‘civic society competences for children’. Revolving around the question: How to be a good citizen. Values that are emphasised are: inclusion, sustainability, being friendly to each other (extravert versus introvert). What kind of consequences does professor Furedi see when countries adopt these kind of values and impose them to our curriculum?
  • In The Netherlands there is a lot of emphasis on innovating the school system. Such as attention to reflection, 21st century skills, brain based learning, digital transformation of books and text (learning via the tablet). At the same time, there is little empirical evidence that this will work / has effect. Why are school system constantly busy with innovation?
  • In The Netherlands many teachers and schools experience problems with exercising authority to children. In the sense that structure, discipline and for instance listening for more than 3 minutes is difficult to accomplish. Dutch schools are – compared to other countries – very noisy. How does professor Furedi explain this from a sociologic perspective?
  • Are we too soft on children with regards to their learning potential? Schools nowadays are very positively focused. Learning from succes, learning from talents, etc.
  • What kind of risk do you see when adopting this philosophy to learning? I see a gradual decline in attention and focus on ’knowledge’ in schools. For instance knowledge about history, or important literature is sometimes seen as outdated. Why is this happening? What consequences does it have? And could it be that we are wrong?
  • Schools have a lot of tasks to complete. Some tasks you may argue should be regarded as ‘parent’ tasks and not school tasks. What is happening nowadays in families in regards to ‘learning etiquettes, being polite, etc.? And is it realistic to ask school to fulfil these parents tasks? What challenges do you see in regards to this?
  • What do you think schools should do to maximise the talent of each child in school? What kind of principles should we adopt and what kind of changes should schools be making?
  • We are asking children to be responsible / take responsibility for their own learning. Is this a good viewpoint? Can children do this? Shouldn’t we focus more on the responsibility of parents and teachers?

You can also check out the conversation with Frank Furedi on the YouTube platform:

Some links to books that I can recommend (some in English some in Dutch):

Waarom roept Curriculum.nu zoveel weerstand op? Tjipcast 089 met Wim van de Hulst

Met wiskundedocent Wim van de Hulst ga ik in gesprek over de grootschalige onderwijsvernieuwing Curriculum.nu. Curriculum.nu is een vernieuwingsproces dat vanuit het ministerie in gang is gezet om het curriculum voor zowel basisonderwijs (PO) als de onderbouw van het voortgezet onderwijs (VO) ingrijpend te herzien. Wat zijn de doelen precies en waarom leidt de aanpak in het werkveld nu eigenlijk tot zoveel weerstand? Wim van de Hulst heeft het proces de laatste anderhalf jaar nauwgezet bestudeerd en deze zomer een uitgebreide analyse geschreven. In deze aflevering van Tjipcast verkennen we een aantal van de bezwaren tegen Curriculum.nu en we bespreken de politieke en beleidsmatige besluitvorming. Klopt het beeld van een olietanker die koste wat het kost zijn koers vasthoudt? 
Wim stelt zichzelf vooral ook de vraag hoe het proces zo omgebogen zou kunnen worden dat het juist wel tot een positieve impuls voor het onderwijs zou kunnen leiden. Het onderwijs dat immers toch al in zulk zwaar weer verkeerd! En wat is de rol van de Tweede Kamer eigenlijk in het proces? We proberen een aantal zaken wat helderder te krijgen.

Bekijk hieronder het gesprek met Wim op het Tjipcast YouTube kanaal:

Linkjes naar boeken en websites die in het gesprek naar voren kwamen:

Hoe krijgen we in Nederland weer beter onderwijs? (En waarom is dat toch zo ingewikkeld?) Tjipcast 086 met René Kneyber

In deze podcast spreek ik met René Kneyber, wiskunde docent, kroonlid van de onderwijsraad en auteur van diverse onderwijsboeken. Met René ga ik in gesprek over de vraag hoe we in Nederland weer beter onderwijs krijgen. En hoe het komt dat dit ingewikkelder is dan we vaak denken. We concentreren ons in dit gesprek op ons land, de kwaliteit van beleid en de feitelijke uitvoering daarvan. Waarom? Helaas is de onderwijskwaliteit op tal van gebieden aan het dalen terwijl er meer dan genoeg analyses en rapporten zijn. De overheid wijst snel naar de schoolbesturen (andersom net zo) en regelmatig krijgen opleidingen of leerkrachten kritiek te verduren. Recente pogingen om onderwijs te verbeteren sterven vaak een stille dood (denk aan de rekentoets of het lerarenregister). Wat is er aan de hand? En hoe kan het dat beleid dat zich richt op verbetering faalt in de uitvoering? Met René ga ik in gesprek over deze vragen en concentreren we ons op het gebrekkig lerend vermogen en het korte termijn denken wat ten grondslag ligt aan de actuele onderwijsproblemen. We verkennen welke bouwstenen er zijn om als maatschappij structureel aan beter onderwijs te werken. Waarom staat er bijvoorbeeld in de Grondwet niets over het recht van kinderen op kwalitatief goed onderwijs? Hoe komt het dat we als maatschappij zoveel onderzoeksrapporten produceren zonder dat ze opvolging krijgen? Welke rol kan de wetenschap spelen in deze discussie en is er ook nog een rol voor ethiek en filosofie? Luister nu naar aflevering 86!

Boeken die de moeite waard zijn om te lezen:

Bronnen die ter sprake kwamen in de podcast:

Is Jesse beter dan Thierry? Burgerschapsonderwijs is gevaarlijk. Tjipcast 082 met Marcel Schmeier

De politiek bemoeit zich steeds meer met de waarden en normen die scholen zouden moeten uitdragen. Sinds 2006 moeten scholen in zogenoemde burgerschapslessen verplicht aandacht besteden aan waarden zoals vrijheid, gelijkwaardigheid en tolerantie. Minister Arie Slob (Onderwijs, ChristenUnie) scherpte de eisen onlangs verder aan. Wij vinden het een gevaarlijk idee wanneer de overheid zich gaat bemoeien welke waarden dat moeten zijn voor kinderen. Burgerschapskunde geeft daarnaast politici, activisten, lobbyclubs, zedenpredikers en belangenbehartigers toegang tot de meningsvorming van beïnvloedbare jonge mensen. In een democratie wordt kennis onderwezen zodat kinderen zelf leren denken. Ik schreef hier samen met Marcel Schmeier een opiniestuk over dat vorige week verscheen op de NRC Handelsblad onderwijsblog. In deze podcast bespreek ik samen met Marcel Schmeier de reacties die het stuk opriep. We verkennen welke tegenargumenten wel of geen hout snijden en kijken vooruit naar de belangrijkste vervolgvragen over burgerschap. Is onze samenleving gebaat bij de politisering van het onderwijscurriculum? Klopt het dat ons onderwijs zich meer en meer op waarden richt en kennis links laat liggen of is dit een schijnbare tegenstelling? En waar komt deze ‘burgerschapsbeweging’ eigenlijk vandaan? Voorafgaand aan het gesprek lees ik de volledige blog voor. Reacties zijn welkom.

Hoe gaat blockchain ons onderwijs verbeteren? Tjipcast 080 met Wim Pelgrim

Blockchain wordt door de consumentenbond de grootste uitvinding sinds die van het internet genoemd. Blockchain maakt het mogelijk data en transacties veilig op te slaan. Zonder tussenkomst van bijvoorbeeld banken. Dit zet veel bestaande opvattingen over veiligheid, toezicht en transparantie totaal op zijn kop. Want er is geen ‘middelpunt’ meer (één iemand die alles controleert). In plaats daarvan zijn alle betrokkenen samen een soort onbreekbare ketting van samenwerkingsrelaties. De spannende vraag is hoe blockchain ons onderwijs kan verbeteren. Daarover ging ik in gesprek met docent Nederlands en blockchain expert Wim Pelgrim. Als ‘IT dummy’ vraag ik hem alles over blockchain. Wat is het? Hoe werkt het? Wat kan het doen in ons onderwijs en wat ook niet? Luister nu naar een buitengewoon interessant gesprek over een uiterst haalbare, spannende (innovatieve) toekomst! Nieuwsgierig naar meer? Luister dan ook zeker eens naar de onderwijspodcast van Wim. De Engelse podcast van Wim is via deze link te beluisteren.

Heeft een integraal kindcentrum de toekomst? Tjipcast 079 met Jos van Zutphen

Begin dit jaar ontmoette ik Jos van Zutphen, directeur van speelleercentrum De Wijde Wereld in Uden. Dit was in het kader van het initiatief ‘De toekomst van onderwijs‘, waar ik eerder deze reeks gesprekken over online zette. Ik was indertijd onder de indruk van het verhaal van Jos. Zijn school is één van de eerste zogeheten ‘IKCs’. Een Integraal Kind Centra waar kinderopvang, onderwijs, buitenschoolse opvang en sport samen worden aangeboden. Een buitengewoon mooi perspectief op leren, ontwikkelen en samenleven! De grenzen tussen opvang, voorschool en school vervagen. Kinderen hebben er meer tijd om te bewegen, samen te eten en verantwoordelijkheid te nemen voor hun leeromgeving. En bij een effectieve samenwerking tussen betrokken partijen worden achterstanden en aandachtspunten sneller gesignaleerd en opgepakt. In deze podcast interview ik Jos van Zutphen over zijn aanpak als schoolleider. Wat kom je allemaal tegen? Hoe begin je en welke resultaten levert zo’n IKC in de praktijk op? En is het werkelijk de toekomst voor basisscholen? Deze podcast is onderdeel uit een collegereeks die ik verzorg voor het Masterprogramma Leiderschap en Innovatie Kind en Educatie (MLIKE) aan de Katholieke Pabo in Zwolle.

Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland. Tjipcast 078 met Piet de Rooy

In deze podcast ga ik in gesprek met emeritus hoogleraar Nederlandse Geschiedenis Piet de Rooy. We doen dit aan de hand van zijn laatste boek: Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland. We starten bij het allereerste begin van onderwijs en werken zo vooruit naar het de 21ste eeuw. Wat kunnen we leren van het onderwijs in het begin van onze jaartelling? Hoe ging het er toen aan toe? Welke ontwikkelingen zijn er sindsdien zichtbaar? We maken wat sprongen in de tijd naar 1800. Het onderwijs in Nederland was weinig gestructureerd, maar in de loop van de negentiende eeuw veranderde dat snel. Meer en meer gaat de overheid eisen stellen. Gelijke kansen worden belangrijker: goed onderwijs voor iedereen. Maar onderwijs ging (en gaat?) zeker ook over excellentie. Dat uit zich in type schooladvies (Gymnasium of Mavo?), toegang tot een vervolgopleiding en dus de kans op werk. Onderwijs was tot dan toe een gevolg van de standenmaatschappij. Maar vanaf de jaren zestig zijn er nieuwe geluiden hoorbaar: onderwijs zou moeten gaan om kinderen bij elkaar brengen! Gelijkheid, ‘community’ en het kind centraal stellen worden belangrijke sleutelwoorden. Tegelijkertijd ontstaat er een grotere nadruk op efficiency en ‘meten’. Het zijn vandaag nog steeds drie verschillende zienswijze op onderwijs die met elkaar strijden. Op school, in de politiek en bij ouders en kinderen zelf. Hoe breng je de balans tussen excellentie, gelijke kansen en efficiency? En wat kunnen we leren van deze geschiedkundige lessen als we het onderwijsdiscours vandaag de dag aanschouwen? Veel luisterplezier!

Het boek van Piet de Rooy is absoluut de moeite waard om te lezen:

Een geschiedenis van het onderwijs in Nederland

Hoe pakt het project ‘Schoolplein Noord’ het lerarentekort in de regio Friesland, Groningen en Drenthe aan?

In deze podcast ga ik in gesprek met Annemiek Kamsma en Tom Dolleman over een bijzonder initiatief om het lerarentekort aan te pakken in de regio Friesland, Groningen en Drenthe: Schoolplein Noord. Schoolplein Noord is ontwikkeld door 21 schoolbesturen en de drie noordelijke provincies. Het is een online regionaal loket waar vacatures in het onderwijs gebundeld zijn. Kandidaten kunnen zich verbinden aan het initiatief, solliciteren en participeren. Met het hogere doel om vraag en aanbod dichter bij elkaar te brengen en over de grenzen van scholen heen te kijken. Dit maakt de onderwijsarbeidsmarkt transparant en inzichtelijk. In de regio werken verschillende schoolbesturen actief samen om dit te realiseren. Het project verloopt voorspoedig en in deze podcast kijken we terug op het ontwikkelproces. Hoe pak je zo’n groot project aan? Hoe verbind je de belangen van al die scholen? Wat kunnen andere regio’s in Nederland leren van deze aanpak en hoe gaan ze verder de aankomende maanden? Deze podcast is ontwikkeld in co-creatie met Arbeidsmarktplatform PO, VOION en Stichting onderwijsmarktarbeidsmarkt fonds MBO.

Tjipcast 076 met Paul Kirschner: Hoe leren kinderen?

In deze podcast ga ik in gesprek met emeritus hoogleraar Paul Kirschner over twee fundamentele vragen: Hoe leren kinderen? En wat is de rol van een leerkracht? Paul Kirschner is emeritus hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit en bekleedde daarnaast diverse vergelijkbare leerstoelen. Hij wordt gezien als internationaal expert en schreef meer dan 350 wetenschappelijke publicaties. Kirschner wordt ook wel het wetenschappelijk geweten binnen het onderwijs genoemd. Hij strijdt onvermoeibaar tegen ongefundeerde onderwijsmythes en hypes die volgens hem vaak meer kwaad dan goed doen. Want waarom zou je met kinderen ‘zomaar’ gaan experimenteren met radicaal nieuwe onderwijsvormen? Dat doen we in een ziekenhuis toch ook niet met mensen? In ons gesprek tilt Paul Kirschner onze eerste vraag naar een hoger niveau: Hoe leren mensen eigenlijk? Met talrijke simpele maar krachtige voorbeelden legt Paul Kirschner glashelder uit hoe leren ‘werkt’. Zo spreken we uitgebreid over het verschil tussen ons werkgeheugen en het langetermijngeheugen. Maar ook over het belang om voort te bouwen op cognitieve denkschema’s en in te zetten op herhaling. Leren rekenen, schrijven of lezen gaat niet vanzelf. Het vraagt begeleiding, structuur en aandacht voor instructie. Luister nu naar een boeiend gesprek over het verschil weten tussen cat en kat, hoe succes leidt tot motivatie (en niet andersom) en wat een goede leerkracht dagelijks doet in de klas!

Meer weten? Enkele boeken die de moeite waard zijn om te lezen: